سواد رسانه‌ای
- مدت زمان دوره : 10 هفته
- تعداد آزمون ها: 10
- تعداد سرفصل ها: 54
- سطح دوره: مقدماتی
-
در این دوره با مفاهیم پایه‌ای رسانه آشنا می‌شوید و درک می‌کنید که چرا مهارت تحلیل، تفسیر، و ارزیابی پیام‌های رسانه‌ای برای هر شهروندی حیاتی است.
- شرکت در دوره
درباره این دوره
ما امروز بیش از هر زمان دیگری، با سیلی از اطلاعات، تصاویر، صداها و پیام‌هایی روبه‌رو هستیم که از راه‌های گوناگون به ما می‌رسند: از پست‌های اینستاگرامی و پیام‌های تلگرامی گرفته تا ویدئوهای یوتیوب و خبرهای آنلاین. اما آیا هر آنچه می‌خوانیم، می‌شنویم یا می‌بینیم درست است؟ چه کسی این پیام‌ها را تولید کرده و با چه هدفی؟ چرا برخی پیام‌ها به سرعت در جامعه پخش می‌شوند و برخی دیگر نه؟ و ما، به عنوان روزنامه‌نگار، در این میان چه نقشی داریم جز تکیه بر سواد رسانه‌ای!
سواد رسانه‌ای یعنی توانایی دریافت، تحلیل، ارزیابی و تولید محتوا در انواع رسانه‌ها. به زبان ساده، کسی که سواد رسانه‌ای دارد می‌تواند تفاوت میان اطلاعات درست، نادرست و گمراه‌کننده را تشخیص دهد؛ منظور پنهان یا پیام ضمنی رسانه‌ها را درک کند، بفهمد چه کسی، با چه هدفی و برای چه مخاطبی پیام را تولید کرده؛ و در نهایت نسبت به تأثیرات رسانه‌ها روی افکار و رفتار خودش آگاه باشد، خودش محتوای مسئولانه و آگاهانه تولید کند.
در این دوره آموزشی، مبانی سواد رسانه‌ای را مرور می‌کنیم و با مفاهیم پایه‌ای مانند رسانه، پیام، مخاطب و منبع آشنا می‌شویم. همچنین در کنار تحلیل ساختار پیام‌های رسانه‌ای، سوگیری‌ها در رسانه‌ها را می‌شناسیم. در مرحله بعد تفاوت میان اطلاعات گمراه‌کننده و اطلاعات جعلی را بررسی می‌کنیم.
در این دوره چه چیزهایی یاد می‌گیریم؟
هفته اول: مقدمه‌ای بر سواد رسانه‌ای
در پایان این هفته شما می‌توانید:
• درباره سواد رسانه‌ای و اهمیت آن گفت‌وگو کنید.
• تأثیر رسانه‌ها بر جامعه را درک کنید.
• انواع مختلف رسانه‌ها را شناسایی و از یکدیگر تفکیک کنید.
سواد رسانه‌ای یعنی چه؟
سواد رسانه‌ای یعنی تواناییِ دسترسی، تحلیل، ارزیابی، تولید و کنش در برابر همة اَشکال ارتباطی. این مهارت به افراد کمک می‌کند تا تفکر انتقادی داشته باشند، ارتباط‌گیرندگان مؤثری باشند و در دنیای پر از اخبار و رسانه‌های گوناگون امروزی به شهروندانی فعال تبدیل شوند.
در عصر دیجیتال، سواد رسانه‌ای تنها به مصرف اطلاعات محدود نمی‌شود؛ بلکه شامل فهم این نکته است که پیام‌های رسانه‌ای چگونه و با چه اهدافی تولید می‌شوند و چطور می‌توانند بر باورها، رفتارها و تصمیم‌گیری‌های ما تأثیر بگذارند.
در عصر ارتباطات، یک انسان باسواد و مسلط به سواد رسانه‌ای باید در مواجهه با هر محتوایی این پرسش‌ها را از خود بپرسد:
• این پیام از سوی چه کسی، چه منبعی یا چه نهادی منتشر شده است؟
• هدف از تولید این پیام چیست؟
• مخاطب اصلی این پیام چه کسانی هستند؟
• از چه تکنیک‌هایی برای جلب توجه یا تأثیرگذاری استفاده شده است؟
• کدام اطلاعات در این پیام برجسته شده و چه چیزهایی حذف یا پنهان شده‌اند؟
رسانه‌ها حامل پیام‌های هدفمند هستند
هر محتوای رسانه‌ای، از یک آگهی تلویزیونی گرفته تا پستی در شبکه‌های اجتماعی، حاوی پیامی با هدف مشخص است. این هدف می‌تواند اطلاع‌رسانی، سرگرم کردن، ترغیب به انجام کارییا فروش یک محصول باشد. اگر آگاه باشیم که هر محتوایی توسط فرد یا نهادی با نیت خاصی تولید شده، می‌توانیم با دیدی انتقادی‌تر به تفسیر آن بپردازیم. حتی خبرهای به‌ظاهر عادی نیز تحت‌تأثیر نگاه تحریریه‌ای که آن را تنظیم کرده‌اند، شکل می‌گیرند. روزنامه‌نگاران تصمیم می‌گیرند کدام بخش از یک رویداد برجسته شود و چه چیزی نادیده گرفته شود و همین انتخاب‌ها بر پیام نهایی اثر می‌گذارد.
- آشنایی با انواع رسانه‌ها
- از مصرف‌کننده تا تولیدکننده، نقش فعال ما در فضای رسانه‌ای
- ویدئو: سواد رسانه‌ای چیست؟
- آزمون هفته اول
اهداف آموزشی
در پایان هفته دوم شما می‌توانید:
• عناصر کلیدی سازندۀ یک پیام رسانه‌ای را شناسایی کنید.
• درک می‌کنید هر پیام رسانه‌ای، در همه اَشکالش، هدفمند تولید می‌شود.
• با اهمیت لحن، انتخاب زبان، تصاویر و شیوه ارائه درتاثیرگذاری محتوای رسانه‌ای آشنا می‌شوید.
- هیچ پیام رسانه‌ای خنثی نیست
- انتخاب و حذف
- ارزش‌ها و دیدگاه‌های نهفته در یک محتوای رسانه‌ای
- ویدئو: در رسانه، سکوت هم موضع‌گیری است
- آزمون هفته دوم
اهداف آموزشی
در پایان این هفته شما می‌توانید:
• تفاوت میان یک خبر واقعی و یک محتوای برآمده از نظر و تحلیل را تشخیص دهید.
• نشانه‌های سوگیری را در زبان، لحن و شیوه ارائه محتوا تشخیص می‌دهید.
• نقش، هدف و اهمیت سرمقاله‌ها، یادداشت‌های تحلیلی یا ستون دیدگاه (Op-ed)را درک می‌کنید.
- تفاوت میان خبر و نظر
- خبر یعنی واقعیت؛ نظر یعنی تفسیر
- در اهمیت تشخیص سوگیری: نقش تعیین‌کننده زبان و لحن
- چرا تفکیک خبر و نظر مهم است؟
- ویدئو: مرز خبر و نظر کجاست؟
- آزمون هفته سوم
اهداف آموزشی
در پایان این هفته شما می‌توانید:
• تکنیک‌های متداول ترغیب در تبلیغات را بشناسید.
• هدف اصلی پشت تبلیغات را درک کنید.
• ارزیابی کنید که چگونه تبلیغات برای مخاطبان خاص طراحی می‌شوند.
- هدف تبلیغات چیست؟
- تکنیک‌های رایج ترغیب مخاطب در تبلیغات
- هدف‌گذاری مخاطبان خاص
- ویدئو: تبلیغات چگونه رفتار ما را شکل می‌دهند؟
- آزمون هفته چهارم: تبلیغات و ترغیب
اهداف آموزشی
در پایان این هفته شما می‌توانید:
• چگونگی عملکرد پلتفرم‌های شبکه‌ها اجتماعی را درک کنید.
• نقش الگوریتم‌ها را در شکل‌دهی به خوراک‌های خبری که با آن مواجه می‌شوید، تشخیص خواهید داد.
• تأثیرات حباب‌های فیلتر و اتاق‌های پژواک را می‌شناسید.
- شبکه‌های اجتماعی چگونه کار می‌کنند؟
- الگوریتم چیست؟
- گرفتار شدن در حباب‌های فیلتر و اتاق‌های پژواک
- آزمون هفته پنجم
- الگوریتم‌ها تصمیم می‌گیرند چه ببینی، نه تو
اهداف آموزشی
در پایان این هفته شما می‌توانید:
• اطلاعات نادرست (Misinformation) و اطلاعات گمراه‌کننده (Disinformation) را درک کنید و میان این دو مفهوم تمایز قائل شوید.
• تاکتیک‌های رایج در محتوای جعلی یا فریبنده را شناسایی کنید.
• از ابزارها و روش‌های پایه برای بررسی صحت ادعاهای مشکوک استفاده کنید.
- اطلاعات نادرست و گمراه‌کننده چیست؟
- تاکتیک‌های رایج در محتوای نادرست
- چگونه محتوای مشکوک را بررسی کنیم؟
- ویدئو: مهارت‌هایی برای شناخت اطلاعات نادرست
- آزمون هفته ششم
اهداف آموزشی
در پایان این هفته شما می‌توانید:
• سوگیری رسانه‌ای و چارچوب‌بندی (فرِیمینگ ) را تعریف کنید.
• تشخیص دهید که دیدگاه‌ها چگونه بر نحوۀ پوشش اخبار تأثیر می‌گذارند.
• درک می‌کنید که چارچوب‌بندی چگونه بر تفسیر عمومی از رویدادها یا مسائل اثر می‌گذارد.
- سوگیری رسانه‌ای چیست؟
- چارچوب‌بندی چیست؟
- اهمیت دیدگاه در گزارشگری
- شانه‌های سوگیری و چارچوب‌بندی در رسانه
- ویدئو: افسانه بی‌طرفی؛ نقش روایت در رسانه
- آزمون هفته هفتم
اهداف آموزشی
در پایان این هفته شما می‌توانید:
• رد دستکاری تصاویر یا ویرایش ویدئوها را با هدف گمراه کردن مخاطب پیدا می‌کنید.
• رایج‌ترین شیوه‌های دستکاری بصری را می‌شناسید.
• با ابزارها و روش‌های پایه برای بررسی اصالت محتوای تصویری آشنا می‌شوید.
- هفته هشتم: دستکاری تصاویر و ویدئوها
- قدرت تصویر
- اشکال رایج دستکاری بصری
- چگونه دستکاری را تشخیص دهیم؟
- ابزارهای بررسی محتوای بصری
- ویدئو: گاهی تصویرها دروغ می‌گویند
- آزمون هفته هشتم دستکاری در تصاویر و ویدیوها
اهداف آموزشی
در پایان این هفته شما می‌توانید:
• درک کنید ردپای دیجیتال چیست و چگونه ایجاد می‌شود؟
• تشخیص دهید که برنامه‌ها، وب‌سایت‌ها و سرویس‌ها چگونه داده‌های شما را جمع‌آوری و استفاده می‌کنند.
• روش‌های ساده و مؤثر برای محافظت از حریم خصوصی خود به‌صورت آنلاین را بیاموزید.
- ردپای دیجیتال چیست؟
- چگونه داده‌ها جمع‌آوری و استفاده می‌شوند؟
- چرا حریم خصوصی اهمیت دارد؟
- رفتارهایی برای حفاظت از حریم خصوصی
- ویدئو: ردپای دیجیتال چیست؟
- آزمون هفته نهم – ردپای دیجیتال و حریم خصوصی
اهداف آموزشی
در پایان این هفته شما می‌توانید:
• با محتوای رسانه‌ای به‌صورت انتقادی، اخلاقی و سنجیده تعامل داشته باشید.
• درک کنید که رفتار آنلاین شما چگونه بر اکوسیستم رسانه‌ای تأثیر می‌گذارد.
• دقت، گفت‌وگوی محترمانه و حمایت از رسانه‌های قابل اعتماد را ترویج دهید.
- شما فقط مصرف‌کننده رسانه نیستید
- در اهمیت بررسیِ پیش از اشتراک‌گذاری
- صدای شما مهم است
- آزمون هفته دهم- مصرف‌کننده مسئول و فعالِ محتوای رسانه‌ای
- ویدئو: رسانه را تو می‌سازی، مسئولانه کلیک کن
