روزنامه‌نگاری با تاکید بر زمینه خبر

روزنامه‌نگاری از شغل‌هایی است که در جامعه هم ارج و قرب دارد و هم منتقدانی زیاد. به‌خصوص این روزها که در عصر شبکه‌های اجتماعی به سر می‌بریم، بسیار می‌شنویم که گاهی حرفه روزنامه‌نگاری از اساس زیر سوال می‌رود. در هفته دوم این دوره می‌کوشیم تا ویژگی‌های یک روزنامه‌نگار حرفه‌ای را برشماریم و نشان دهیم یک روزنامه‌نگار حرفه‌ای باید دارای چه صفت‌هایی باشد و در کار خود به لحاظ اخلاقی چه چیزهایی را در نظر داشته باشد.

روزنامه‌نگارها چشم و گوش جامعه هستند. اما آنها فقط نقش ضبط صوت را بازی نمی‌کنند. آنها باید تجربه و هوششان را به کار بگیرند و در مقابل خرافات از علم دفاع کنند و در مقابل استبداد از اصول دموکراتیک. آنها به ویژه باید روی نقطه‌هایی نور بتابانند که صاحبان قدرت ترجیح می‌دهند تاریک بمانند.

برای روزنامه‌نگارها اغلب صفت‌هایی را هم برمی‌شمارند. این هفته به بررسی بعضی از این صفت‌ها می‌پردازیم.

اهداف این هفته

- با ویژگی‌های یک روزنامه‌نگار حرفه‌ای آشنا می‌شوید.

• کنجکاوی، پرسشگری و جویای پاسخ بودن
  
• اشتیاق یادگیری فناوری‌های تازه
  
• خدمت‌گزاران جامعه
  
• پشتکار و خستگی‌ناپذیری
  
• شک و یقین
  
• جسور بودن
  
• پس یادتان باشد
  
• آزمون هفته دوم
  

اخلاق در روزنامه‌نگاری بحثی پیچیده و عمیق است. همچنین تحولات روز و تجربه‌ای که روزنامه‌نگارها دائم در حال کسب آن هستند، باعث شده است تا اصول اخلاقی دائم به روز بشوند.

مثلا در سال‌های اخیر کم‌تر از عینی‌گرایی در روزنامه‌نگاری صحبت می‌شود و بیشتر به منصفانه بودن خبرها اشاره می‌شود.

وقتی بحث بی‌طرفی و جانبداری نکردن به میان می‌آید از روزنامه‌نگارها انتظار می‌رود که بی‌تفاوت نباشند و از اصول علمی یا اصول دموکراتیک دفاع کنند و اصطلاحا طرف حقیقت را بگیرند. 

اعضای انجمن روزنامه‌نگاران حرفه‌ای آمریکا بر این باورند که «آگاه‌سازی مردم طلایه‌دار عدالت و بنیان دموکراسی است.» اما این خدمت با خود مسئولیت هم می‌آورد. بنا بر آیین‌نامه اخلاقی انجمن روزنامه‌نگاران حرفه‌ای آمریکا، ما باید:

- به دنبال حقیقت و گزارش کردن آن باشیم (همیشه باید دقیق و منصف باشیم).

- باید آسیب را به حداقل برسانیم  (به این شکل که بین نیاز مردم به اطلاعات و ناراحتی‌هایی که در راه دستیابی به اطلاعات باعث می‌شویم، باید یک تعادل ایجاد کنیم – یعنی بیخودی مزاحمت ایجاد نکنیم).

- باید مستقل عمل کنیم (والاترین و اصلی‌ترین وظیفه روزنامه‌نگاری اخلاق‌گرا خدمت به مردم است – نباید اسیر تضاد منافع شویم، و نباید از کسی هدیه‌ای قبول کنیم).

- و باید دقیق و شفاف باشیم (باید شفاف باشیم، اشتباهاتمان را با صدای بلند اعلام کنیم و درصدد رفع فوری آن باشیم. اگر رفتار غیرحرفه‌ای از سازمان‌مان سر زد، باید با صدای بلند آن را هم گزارش کنیم.).

در این مورد آخر، شفاف‌ نبودن شبکه خبری بی‌بی‌سی در مورد ماجرای جیمی سویل، یک شخصیت رسانه‌ای که به کودکان در داخل خود سازمان بی‌بی‌سی تعرض جنسی کرده بود، به جنجالی بزرگ انجامید.

موسسه مطبوعات آمریکا می‌گوید: «مطبوعات باید با مردم عهد ببندد که منافع عموم و حقیقت را بر منافع یا فرضیات خود ارجح می‌شمارند.»

اهداف این هفته

• یاد می‌گیرید دقیق بودن چطور به ایجاد اعتماد ختم می‌شود.
• یاد می‌گیرید که روزنامه‌نگارها باید منصف باشند و به حیثیت انسان‌ها احترام بگذارند.
• یاد می‌گیرید مراقب منابع خبری خود و منابع خبری‌تان باشید.

• دقیق بودن
  
• انصاف
  
• انصاف و منافع عمومی
  
• منابع خبری‌
  
• مراقبت از منابع خبری‌
  
• فرصت پاسخگویی
  
• پس یادتان باشد
  
• آزمون هفته سوم
  

مارشال مک‌لوهان، فیلسوف کانادایی و تئوریسین علوم ارتباطات، عقیده داشت رسانه‌ها روی جامعه تاثیر می‌گذارند و می‌توانند درک انسان‌ها، جوامع و فرهنگ‌ها را در مورد دنیا تغییر دهند. 

برای همین، بسیار مهم است که روزنامه‌نگارها در کار روزمره خود وسواس به خرج دهند و تا می‌توانند عقاید شخصی خود را از خبرها دور نگه دارند تا تصویری واقع‌گرایانه‌تر به مخاطبانشان منتقل کنند. 

همچنین، روزنامه‌نگارها باید به اصول اخلاقی پایبند باشند و روی روند تحولات به خاطر منافع شخصی تاثیر نگذارند.

روزنامه‌نگار نباید اطلاعاتی منتشر کند که به پیش‌داوری در مورد ویژگی‌های قومیتی، ملیتی، مذهبی، جنسیتی، گرایش جنسی، یا ناتوانی جسمی و روانی منجر شود.

این هفته مرور می‌کنیم که روزنامه‌نگار چطور می‌تواند خود، عقاید و احساساتش را از ماجراها بیرون نگه دارد و در عین حال از اصول علمی و دموکراتیک و همچنین منافع عموم دفاع کند.

اهداف این هفته

• درک خواهید کرد که حد و مرز بی‌طرفی یا جانبداری نکردن کجاست و روزنامه‌نگارها چه جاهایی می‌توانند موضع بگیرند.
• درک خواهید کرد که روزنامه‌نگارها تا کجا می‌توانند روی اتفاق‌ها تاثیر بگذارند.
• یاد خواهید گرفت به جای مداخله در رویدادها برای به دست آوردن منافع شخصی فقط روی اتفاق‌ها نور بتابانید.
• متوجه می‌شوید که مرز تحلیل با اظهارنظر شخصی برای یک روزنامه‌نگار کجاست.

• بی‌طرفی یا وسط‌بازی؟
  
• مصاحبه‌ای که پوشش خبری بی‌بی‌سی را برای همیشه تغییر داد
  
• بی‌طرفی و ارزش‌های دموکراتیک
  
• روزنامه‌نگاری مداخله‌گر یا روشنگر
  
• خط نازک مداخله‌گرایی و روشنگری
  
• فرق اطلاعات با فرضیه و اظهار نظر و تحلیل
  
• حق تحلیل برای روزنامه‌نگار؛ آری یا نه؟
  
• تهدید نمی‌کنیم، گیر سه‌پیچ نمی‌دهیم، کسی را تعقیب نمی‌کنیم مگر...
  
• چراغ راه روزنامه‌نگارها
  
• پس یادتان باشد
  
• آزمون هفته چهارم
  

حالا که کمی با دنیای روزنامه‌نگاری آشنا شدیم، وقتش رسیده که به این دنیا شیرجه بزنیم و دست به قلم شویم. برای این کار، خوب است اول با قواعدی آشنا شویم که در طول دهه‌ها ثابت شده کهنه نمی‌شوند.

اهداف این هفته

• با ذات خبر آشنا می‌شوید.
• ارزش‌های خبری را درک می‌کنید.
• با سوال‌های کلیدی خبرنویسی آشنا می‌شوید.
• می‌فهمید بهتر است هر خبر را در زمینه‌ای که در آن رخ داده، پوشش دهید.
• یاد می‌گیرد روی پیامدهای ناشی از رویدادها نور بتابانید.
• یاد می‌گیرید به شیوه هرم وارونه یک خبر تنظیم کنید.

• آدمی که سگی را گاز می‌گیرد، احتمالا بیمار است...
  
• واکاوی علت‌ها و روندها
  
• ارزش‌های خبری؛ تازگی، مجاورت و تاثیرگذاری
  
• ارزش‌های خبری؛ مجادله، شهرت و اتفاق‌های عجیب
  
• ارزش‌های خبری؛ ابعاد انسانی و روندها
  
• سوال‌های کلیدی؛ چه کسی، چه چیزی، کجا
  
• سوال‌های کلیدی؛ چه موقع، چگونه و چرا
  
• قواعد روزنامه‌نگاری زمینه‌کاو؛ زمینه و هسته خبر
  
• قواعد روزنامه‌نگاری زمینه‌کاو؛ پیامدها
  
• خبر تصویری اغراق‌شده یا بریده شده از واقعیت را منتقل می‌کند
  
• تحلیل یک خبر؛ بخش اول
  
• تحلیل یک خبر؛ بخش دوم
  
• پس یادتان باشد
  
• آزمون هفته پنجم
  

این هفته با یکی از قدیمی‌ترین فرم‌های خبرنویسی آشنا می‌شوید. شاید بگویید که این فرم خبرنویسی دیگر قدیمی شده است. اما اتفاق با مرور درس‌های این هفته خواهید دید که پایه‌های هرم وارونه همچنان قرص و محکم است و در عصر دیجیتال حتی محکم‌تر هم شده است.

اهداف این هفته

• با خبر هرم وارونه آشنا می‌شوید.
• استفاده از روش هرم وارونه یک خبر تنظیم می‌کنید.

• معرفی هرم وارونه
  
• هرم وارونه دقیقا چیست؟ بخش اول
  
• هرم وارونه دقیقا چیست؟ بخش دوم
  
• چطور به شیوه هرم وارونه خبر بنویسیم؟
  
• لید خبر
  
• جزئيات خبر
  
• مکالمه در ایستگاه اتوبوس
  
• تنظیم خبر سقوط یک هواپیما در نپال به شیوه هرم وارونه بخش اول
  
• تنظیم خبر سقوط یک هواپیما در نپال به شیوه هرم وارونه بخش دوم
  
• پس یادتان باشد
  
• آزمون هفته ششم
  

در دنیای روزنامه‌نگاری زمینه‌کاو بلوک‌های خبرنویسی حرف اول را می‌زنند. با استفاده صحیح از این بلوک‌ها می‌توانید خبرهایی ماندگار بنویسید، روی رویدادها نور بتابانید و آنها را در زمینه خود روایت کنید.

این روزها تقریبا تمام خبرهایی که در خبرگزاری‌های معتبر جهان مثل رویترز و آسوشیتدپرس می‌خوانید با استفاده از بلوک‌های خبرنویسی تنظیم شده‌اند. برای همین، اگر می‌خواهید در این زمینه مهارت کسب کنید، علاوه بر مرور درس‌های این هفته، خبرهای این خبرگزاری‌ها را دائم مرور و تحلیل کنید.

اهداف این هفته

• با بلوک‌های سازنده یک خبر آشنا می‌شوید.
• یاد می‌گیرید خبر  زمینه‌کاو بنویسید تا مخاطبی که اخبار را دقیق دنبال نکرده هم بفهمد قضیه از چه قرار است.

• بلوک‌های خبرنویسی
  
• اطلاعات
  
• توصیف‌ها
  
• نقل قول
  
• پیشینه
  
• مثل یک بافنده فرش، خبر را رج به‌رج تنظیم کنید
  
• تحلیل یک خبر با تمام بلوک‌های خبری بخش اول
  
• تحلیل یک خبر با تمام بلوک‌های خبری بخش دوم
  
• تحلیل یک خبر با تمام بلوک‌های خبری بخش سوم
  
• تحلیل یک خبر با تمام بلوک‌های خبری بخش چهارم
  
• ترجمه و تحلیل یک خبر بی‌بی‌سی؛ آتش‌سوزی در بنگلادش
  
• ترجمه و تحلیل خبر بی‌بی‌سی؛ بنگلادش تحقیق می‌کند۱
  
• ترجمه و تحلیل خبر بی‌بی‌سی؛ بنگلادش تحقیق می‌کند ۲
  
• پس یادتان باشد
  
• آزمون هفته هفتم
  

اولین نکته درباره زبان خبر توجه به این مساله است که بدانیم دقیقا برای چه رسانه‌ای و برای چه مخاطبی می‌نویسیم. آیا برای یک نشریه علمی- اقتصادی کار می‌کنیم و مخاطبان‌مان استادان دانشگاه یا دانشجویان رشته اقتصاد هستند؟ آیا در نشریه‌ای همه‌خوان می‌نویسیم که مردم عادی هر روز صبح پیش از رفتن به محل کار و در مسیر و در مترو می‌خوانند تا آخرین اخبار را مرور کنند یا یادداشت کوتاهی درباره موضوعات روز بخوانند.

این هفته با شکل و شمایل رسانه‌های مختلف آشنا می‌شوید و یاد می‌گیرید مخاطبتان را تعیین کنید و به زبان او خبرتان را تنظیم کنید.

اهداف این هفته

• یاد می‌گیرید مخاطب خود را تعیین کنید.
• یاد می‌گیرید چطور یک خبر را تنظیم نکنید.
• با زبان امروزی خبر آشنا می‌شوید و با یادگیری اصول مقدماتی ویرایش یاد می‌گیرید خبرهایی را که می‌نویسید، ویرایش کنید.

• شناخت مخاطب
  
•  چطور مخاطبمان را تعیین کنیم؟
  
• شناخت مخاطب؛ جمع‌بندی
  
• پرهیز از زبان خبرنویسی کهنه
  
• استفاده از سمت‌های متفاوت برای یک شخص
  
• چگونه از تکرار پرهیز کنیم
  
• تحلیل یک خبر؛ پرهیز از زبان خبرنویسی کهنه
  
• تحلیل یک خبر؛ جمع‌بندی
  
• ویرایش خبر
  
• خبر را برای مادربزرگتان بنویسید
  
• چراغ راه ساده‌نویسی
  
• از جمله‌های تو در تو استفاده نکنید
  
• از زیاده‌گویی و حشویات پرهیز کنید
  
• از کلمه‌ها و عبارت‌های تخصصی استفاده نکنید
  
• پس یادتان باشد
  
• آزمون هفته هشتم