اردیبهشت ۱۴۰۲ هم مانند فروردین، بهاری برای مطبوعات و رسانه‌های ایران به همراه نیاورد. از تعداد خبرنگاران زندانی کم نشد و هر آنکه از پشت میله‌ها آمد، یکی دیگر جایش نشست. در گزارش این ماه بعد از مرور وقایع اردیبهشت در رسانه‌ها، در بخش آخر گزارش خبرساز ماه را معرفی می‌کنیم.
درگیری علیرضا دبیر با یک خبرنگار: علیرضا دبیر، رئیس فدراسیون کشتی ایران، که مهمان جلسه‌ای در مازندران بود، از شهرهای این استان نام برد و گفت لهجه‌های مختلف و حتی «دعوای ساروی‌ها و بابلی‌ها و دعوای چالوسی‌ها و نوشهری‌ها را می‌شناسد». اما یک خبرنگار محلی در اعتراض به این صحبت، خطاب به آقای دبیر گفت او با این حرف‌ها مازندرانی‌ها را «مسخره» می‌کند. آقای دبیر پاسخ داد: «مگر من با شما شوخی دارم؟»
کمی بعد خانه مطبوعات استان مازندران در بیانیه‌ای برخورد آقای دبیر را «زشت» خواند و گفت او به خبرنگار باسابقه و شناخته‌شده استان توهین کرده است و باید عذرخواهی کند. در این بیانیه آمده است: «هیچ مسئولی بر اساس قانون حق اخراج خبرنگار را از جلسات رسمی، آن هم به دلیل انتقاد از وی ندارد و این اتفاق ناگوار قطعا در پرونده و سوابق علیرضا دبیر رئیس فدراسیون کشتی و قهرمان اسبق کشتی ایران که می‌بایست الگوی جوانمردی برای جوانان جامعه باشد، ثبت و درج خواهد شد».
«دم خروس» پیام‌رسان‌های داخلی: مقام‌های جمهوری اسلامی و سیاستگذاران ارتباطات در ایران تاکید دارند که مردم باید از شبکه‌های داخلی استفاده کنند. آن‌هم در شرایطی که محمد احسان خرامید، مدیر روابط عمومی وزارت ارتباطات، خود با اسکایپ با صداوسیما مصاحبه کرد؛ و باز هم این رفتار تناقض‌آمیز در رفتار و مواضع سیاستمداران، از چشم کاربران توییتر پنهان نماند. یکی از کاربران تصویر رضا تقی‌پور، وزیر سابق ارتباطات را منتشر کرد که از اسکایپ برای مصاحبه استفاده می‌کرد. آقای تقی‌پور به دلیل نقض گسترده حقوق شهروندان و سانسور اینترنت در فهرست تحریم‌های اتحادیه اروپا است.
قطع آگهی دولتی اعتماد: انسیه علویون، روزنامه‌نگار، خبر داد به دلیل انتشار عکس مهدی کروبی در صفحه یک روزنامه اعتماد، دولت دیگر به این روزنامه آگهی نمی‌دهد. آگهی‌های دولتی یکی از منابع اصلی درآمد روزنامه‌ها در ایران هستند و نحوه توزیع آنها همواره با زد و بندهای سیاسی همراه بوده است. وزارت فرهنگ و ارشاد چند سالی است فهرست روزنامه‌های دریافت کننده آگهی دولتی را منتشر می‌کند. روزنامه‌های دولتی یا وابسته به نهادهای حکومتی مانند اطلاعات، کیهان، ایران، همشهری و جام‌جم در صدر جدول بیشترین دریافت‌کنندگان این نوع کمک‌ها هستند.
اردیبهشت ماه، علاوه بر قطع آگهی، مدیرمسئول روزنامه هم به دلیل انتشار گزارشی درباره اسیدپاشی به دادگاه احضار شد. گزارش زخم روی زخم را در وبسایت روزنامه اعتماد بخوانید.
کاریکاتور سردار: شمشیر تیز و بی‌تسامح ضدکاریکاتور در ایران این‌بار دامن یک روزنامه حامی دولت را گرفت. نهم اردیبهشت نیروی انتظامی از روزنامه همشهری به خاطر انتشار طرحی از احمدرضا رادان، فرمانده این نهاد، شکایت کرد. هر چند که این گزارش در حمایت از نیروی انتظامی و «تنهایی سردار» در طرح مقابله با بی‌حجابی منتشر شده بود. محسن مهدیان، مدیرمسئول همشهری، که از مدافعان برخورد با بی‌حجابی است، بعد از احضار به دادسرای رسانه نوشت آن طرح نه تنها کاریکاتور نبود، بلکه در حمایت از فرمانده نیروی انتظامی کشیده شده بود. در نهایت، نیروی انتظامی شکایت خود را از روزنامه همشهری پس گرفت. آقای مهدیان پیش‌تر در یادداشتی «توهین‌آمیز» زنان بدحجاب را «هرزه» خوانده بود.
تولد کتاب‌نامه: دو ماهنامه آگاهی نو ضمیمه‌ای را با عنوان کتاب‌نامه، در قالب فصلنامه، در زمینه نقد و بررسی کتاب منتشر کرد. شماره اول کتاب‌نامه ۴۰۰ صفحه و قیمتش ۱۵۰ هزار تومان است. شماره اخیر دوماهنامه آگاهی نو با طرحی از رضا پهلوی و عنوان «کمدی سلطنت» خبرساز شده بود. محمد قوچانی، سردبیر آگاهی نو در دفاع از این طرح نوشت «از ساعت ۱۰ شب تا ۷ صبح» بیش از ۲۰۰ نفر نشریه را خریده‌اند «اما طرفداران شازده بیش از ۵۰ نفر نیستند».
دلار دستوری: دستکاری قیمت دلار و ارز در رسانه‌های وابسته به حکومت مانند ماه‌های قبل ادامه داشت. مهدی خرم‌دل، فیلمساز، نوشت مطبوعات از اسنادی است که تاریخ‌نگاران به آن مراجعه میکنند، اما مطبوعات ایران با انتشار اطلاعات غلط مثلا در مورد قیمت ارزهای خارجی، واقعیت را قلب میکنند.
سانسور همراه با تهدید در پیام‌رسان‌های داخلی: کاربران داخل ایران و حتی حامیان حکومت از تذکرهای ناگهانی شبکه پیامرسان ایتا انتقاد کردند. ایتا به طور مستقیم به کاربرانش پیام داد، مراقب پیام‌هایشان باشند. یکی از خبرنگاران نزدیک به حکومت در توییتر نوشت: از طرف پیامرسان ایتا برایش پیام اخطاری آمده، مبنی بر اینکه درباره نوسانات نرخ ارز ننویسد. در حالی که او این خبر را به نقل از وبسایت اصولگرای مشرق‌نیوز بازنشر کرده بود.
مورد مشابه دیگر، اخطاری بود که به ادمین کانال اخبار سوریه داده شد. این کانال در پیامرسان ایتا خبرهای «جبهه مقاومت سوریه» را منتشر می‌کند، با این‌حال در این پیام هشدارآمیز به او گفته‌اند «خودتحقیری» نکنید، زیرا در غیر این صورت از ایتا اخراج می‌شوید. البته این نقدها به هشدارهای ایتا را خبرنگاران نزدیک به حاکمیت در شبکه فیلترشده توییتر مطرح میکنند.
هدف از ایجاد ایتا جایگزینی آن با شبکه تلگرام بود. این پیامرسان آبان ماه گذشته کانال مهدی نصیری، مدیرمسئول سابق کیهان را به اتهام هنجارشکنی و ارائه محتوای نامناسب بست.
افزایش انتقادها به رئیس اطلاع‌رسانی دولت: سپهر خلجی، رئیس شورای اطلاع‌رسانی دولت فعلی که پیش‌تر مسئول روابط عمومی دفتر علی خامنه‌ای بوده، با موجی از انتقادهای همراهان سیاسی خود مواجه شده است.
حامد طالبی، سردبیر ایران آنلاین، یکی از منتقدان او، همزمان با انتقاد علنی از آقای خلجی از روزنامه ایران اخراج شد. او نوشته بود سپهر خلجی از تلفن «بیت‌المال» و با شماره «پرایوت» تماس گرفته تا او را به دلیل یک کامنت در اینستاگرام تهدید کند. مدیرمسئول ایران در توییترش تایید کرد آقای طالبی را اخراج کرده است.
همچنین عبدالله گنجی، سردبیر سابق همشهری هم که اخیرا به تیم رسانه‌ای دولت پیوسته بود، در توییتر به طور علنی برای آنکه همه با خبر شوند، متن استعفای خود خطاب به آقای خلجی را منتشر کرد.
ماجرای اخراج سردبیر ایران آنلاین: بعد از انتقاد حامد طالبی، سردبیر ایران آنلاین از سپهر خلجی، مدیر اطلاع‌رسانی دولت، و سپس اخراج او از روزنامه ایران، حسن روزی‌طلب، مدیرعامل این روزنامه در توییترش نوشت علت اخراج فقط یک سوال [از سپهر خلجی] نبوده است. دو روز بعد کاربری به نام امیر تنها که از حامیان جنبش زن، زندگی، آزادی است، نوشت حامد طالبی به دلیل حذف یک توییت از خروجی روزنامه ایران، اخراج شده است. توییتی که در آن به نیلوفر آقایی، از بازماندگان اعتراض‌ها که چشمش را از دست داده، توهین شده بود. آقای طالبی هم با بازنشر توییت امیر تنها، اقدام خود برای حذف توییت را تایید کرد و نوشت به خاطر انتشار آن مطلب علیه نیلوفر آقایی، به روزنامه چاپی اعتراض کرده و آن توییت را حذف کرده است. او به نوعی از این اقدام روزنامه ایران تبری جسته است.
مصاحبه خبرساز رهبر ایران بر صندلی: در حاشیه نمایشگاه کتاب امسال علی خامنه‌ای مصاحبه‌ای با یکی از خبرنگاران زن صدا و سیما انجام داد که حاشیه‌ساز شد. رهبر ایران قبلا هم مصاحبه اختصاصی کرده بود؛ از جمله بعد از عمل جراحی و هنگام مرخصی از بیمارستان در شهریور ماه ۱۳۹۳. اما این بار او وسط سالن نمایشگاه کتاب که به نظر می‌آمد برای این مصاحبه خلوت شده است، روی صندلی نشسته و میترا لبافی، خبرنگار حوزه کتاب صدا و سیما، ایستاده بود، در حالی‌که میکروفن را به حالت خم‌شده جلوی آقای خامنه‌ای گرفته بود. در تصاویر اینطور به نظر می‌آمد که خبرنگار در حال تعظیم است.
بسیاری این مدل مصاحبه را برای فردی که از زمان رسیدن به رهبری، حاضر به گفت‌وگوی چالشی و مصاحبه مطبوعاتی نشده، نمادی از طرز تفکر او در مقابل رسانه‌ها به عنوان رکن چهارم دموکراسی تلقی کردند.
در گزارش تصویری وبسایت حفظ و نشر آثار علی خامنه‌ای حتی عکسی از میترا لبافی وجود نداشت و فقط یک دست با میکروفن مقابل آقای خامنه‌ای دیده می‌شد. خانم لبافی در گفت‌وگویی این رویداد را «خاص‌ترین» مصاحبه زندگی حرفه‌ای خودش خواند و گفت این یکی از «بی‌استرس‌ترین» مصاحبه‌هایش بوده است.
نزاع مجلس و صدا و سیما: به دنبال افشاگری یک نماینده مجلس از درخواست نمایندگان برای دریافت خودروی «تقریبا رایگان» یا «رانتی»، دعوای مجلس و صدا و سیما هم بالا گرفت. خبرنگار صدا و سیما در پیامی تلفنی از نمایندگان پرسیده بود که آیا خودروی رانتی دریافت کرده‌اند، یا نه. سوالی که معمولا در اینگونه موارد بعد از طرح اتهام از شخصی که طرف اتهام است، پرسیده می‌شود. اما بعضی از نمایندگان مجلس از این سوال عصبانی شده بودند. بیژن نوباوه، نماینده مجلس، خبر داده بود که به همین دلیل نمایندگان از رسانه ملی به شورای نظارت بر صداوسیما شکایت کرده‌اند.
قتل مدیرمسئول روزنامه توسعه جنوب: بیست و دوم اردیبهشت رسانه‌های ایران خبر دادند اکبر لیموچی، مدیرمسئول روزنامه توسعه جنوب با گلوله کشته شده است. ضارب در کافه‌ای در شهر ایذه به او شلیک کرده بود. درباره دلیل ترور او هنوز هم جزئیات بیشتری منتشر نشده اما روزنامه اعتماد در مطلبی با تیتر «جزئیات جدید و عجیب از قتل» نوشت اکبر لیموچی «به دلیل جنایتی که از قبل برای یکی از نزدیکان او رخ داده بود» هدف قرار گرفته است.
احضار مهدی نصیری به سپاه قم: سردبیر و مدیرمسئول سابق روزنامه کیهان در تلگرامش نوشت سازمان اطلاعات سپاه پاسداران در قم او را برای بازجویی احضار کرده است. آقای نصیری گفته بود با شکایت حمید رسایی، از اصولگرایان تندرو، به دادگاه ویژه روحانیت قم رفته بود و پس از بازگشت سپاه هم تلفنی او را احضار کرد. آقای نصیری پیش از این احضار انتقادهایی را از عملکرد علی خامنه‌ای منتشر کرده بود.
اینترنت طبقاتی: در روزهایی که بحث «اینترنت طبقاتی» یا به گفته وزارت ارتباطات ایران «اینترنت باز» داغ است، در همایشی تخصصی گفته شد این طرح «تبعیض‌آمیز» است و به شکاف دانش منجر می‌شود. کارشناسان فناوری اطلاعات در همایش اینوتکس ابراز نگرانی کردند و هشدار دادند که طرح اینترنت طبقاتی «یکی از مراحل نقشه راهی است که درنهایت منجر به قطع اینترنت» از شبکه جهانی خواهد شد.
زمستان گذشته در بدترین شرایط فیلترینگ، وزارت ارتباطات ایران اعلام کرد به اعضای هیات علمی دانشگاه حق دسترسی اینترنت بدون فیلتر را می‌دهد، پیش‌تر برخی از فعالان رسانه‌ای اصولگرا هم خبر داده بودند که از این اینترنت بهره‌مند شده‌اند.
گزارش خبرساز ماه: فروش اعضای بدن
مهدیه بهارمست، گزارشگر روزنامه جهان صنعت، پنجشنبه ۱۴ اردیبهشت در مطلبی با عنوان «فروش جان» از افزایش شدید خرید و فروش اعضای بدن در ایران نوشت. گزارشی که در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های خارج از ایران بازتاب گسترده‌ای داشت. اما در کم‌تر از ۲۴ ساعت، مدیرمسئول روزنامه به دادگاه احضار شد.
در گزارش مهدیه بهارمست گفته شده بود در نزدیکی میدان ولیعصر تهران، روبه‌روی کاخ دادگستری، کوچه‌ای است که به «بازار فروش کلیه» تبدیل شده و در چند سال اخیر افراد به آگهی‌های روی دیوار آن کوچه مراجعه میکنند.
به گفته این روزنامه به غیر از کلیه، آگهی‌های پیوند کبد، مغز استخوان، قرنیه چشم، اهدای اسپرم و تخمک هم به دیوار کوچه اضافه شده است. همچنین در این گزارش آمده بود که به دلیل فقر ایرانیان اعضای بدن خود را به کشورهای همسایه می‌فروشند.
میزان، خبرگزاری قوه قضاییه ایران اعلام کرد ۱۶ اردیبهشت مدیرمسئول روزنامه را برای ارائه «مستندات و توضیحات لازم درباره مطلب ادعایی» احضار کرده است. سه روز بعد هم اعلام کردند به دلیل ارائه نشدن اسناد و «مجعول بودن» خبر، علیه این روزنامه اعلام جرم شده است.
روزنامه کیهان که سابقه‌‌ای طولانی در حمله به رسانه‌ها دارد، این گزارش و هم گزارش روزنامه اعتماد درباره اسیدپاشی را «غیرمستند» خواند و نوشت: «بیان خبرهای فریبنده و بی‌پایه اما هدفمند در برخی رسانه‌ها، بارها باعث سوءاستفاده رسانه‌های دشمن و ایجاد نگرانی مردم شده است. یقینا برخورد مناسب با رسانه‌هایی که در انتشار اخبار کذب یا غیرمستند حد و مرزی نمی‌شناسند، می‌تواند از امنیت روانی مردم دفاع کند.»
- گزارش رسانه‌ها در فروردین ۱۴۰۲: مرگ رادیوی ۸۲ ساله
- گزارش رسانه‌ها در اسفند ۱۴۰۱: بازداشت پیام‌بر
