در گزارش خردادماه ۱۴۰۲بخوانید از کتک زدن خبرنگار ایلنا، ربودن خبرنگار آنا، خشونت جنسی علیه خبرنگاران زن، برکناری سردبیر فرهنگی ایسنا و بازداشت سه خبرنگار در مشهد. بعد از مرور وقایع خرداد، گزارش خبرساز ماه را معرفی میکنیم.
زندان و جریمه برای مدیرمسئول اعتماد: با شکایت قرارگاه ثارالله سپاه، بهروز بهزادی، مدیرمسئول روزنامه اعتماد ابتدا به شش ماه حبس و بعد با «تخفیف» به جریمه نقدی محکوم شد. محمد جلیلیان، وکیل دادگستری که وکالت بهروز بهزادی را در این پرونده برعهده دارد، گفت: «قرارگاه ثارالله سپاه چند شکایت از «انعکاس نظرات کارشناسان در حوزههای سیاسی، اجتماعی و تاریخی پس از حوادث ۲۶ شهریور ۱۴۰۱» مطرح کرد که درنهایت برای سه مقاله کیفرخواست صادر شد.»
به گفته آقای جلیلیان، قاضی دادگاه مدیرمسئول اعتماد را به اتهام «نشر اکاذیب و ترویج مطالبی که به اساس جمهوری اسلامی ضربه میزند» به مجازات «سنگین» شش ماه زندان محکوم و سپس با «تخفیف» حکم زندان را به ۱۵ میلیون تومان جریمه نقدی تبدیل کرد.
بازجویی خبرنگاران برای گزارش قاچاق دختران: بعد از اجرای حکم اعدام شهروز (الکس) سخنوری، زندانی متهم به «افساد فیالارض» و «قاچاق دختران»، مهدی افروزمنش، خبرنگار سابق شرق، فاش کرد که سالها پیش از دستگیری الکس، ماموران امنیتی به خاطر نوشتن گزارشی درباره قاچاق دختران ایرانی در امارات، «بلاهایی» سر او آوردهاند که مثل «زخم» آنها را با خود حمل میکند.
آقای افروزمنش نوشت او و نیکی محجوب سال ۱۳۸۳ با استناد به حرفهای «یک منبع آگاه» در پلیس از وجود پروندهای درباره قاچاق دختران نوشتند اما دستگاههای اطلاعاتی ایران واکنش تدافعی نشان دادند: «از طرف خودم میدانم که چه بلاهایی سرم نیاوردند، کجاها که نبردنم و چهها که نگفتند و نکردند. یحتمل نیکی هم مثل من. هیچوقت دربارهش حرف نزدیم و این ماجرا را مثل زخمی حمل کردیم و میکنیم.»
بازداشت برادر سردبیر ایرانوایر: سه هفته پس از بازداشت سجاد شهرابی، گوینده رادیو، خواهرش شیما شهرابی که سردبیر بخش فارسی ایرانوایر است، خبر داد برادرش را به خاطر فعالیتهای او بازداشت کردهاند. آقای شهرابی در خانه پدرش بازداشت شده بود.
تهدید و آزار روزنامهنگاران در خارج ایران و خانوادههایشان بارها در سالهای اخیر اتفاق افتاده و مسئولان بیبیسی، ایران اینترنشنال، رادیو فردا، صدای آمریکا و رسانههای فارسی دیگر خواستار پایان دادن به این تهدیدها شدهاند.
روشنگری از داخل زندان: ویدا ربانی، روزنامهنگار و فعال سیاسی که با سابقه چهار بار بازداشت در زندان است، هفته اول خرداد ماه، نامهای تکاندهنده منتشر کرد. او این نامه را در پی انتشار خبر سابقه بیماریاش در خبرگزاری میزان نوشت و گفت: «بیماریهای اعصاب و روان امثال من حاصل بازداشتها، انفرادی و شکنجههای شماست.»
در نامه فاش شده بود که مسکنها و آرامبخشهایی مانند پوکساید و کلونازپام ترانکوپین با چرخ توزیع دارو یا به اصطلاح «کالسکه شادی» مثل «نقل و نبات» در میان بازداشتیهای اعتراضات اخیر توزیع میشود.
او همچنین به ضرب و شتم، توهین و تحقیر «عدهای دختر جوان به اشکال فجیع» اشاره و هشدار داده بود که این وضعیت میتواند به «خودکشی» دختران جوان منجر شود. نامه ویدا ربانی بهانهای شد تا بسیاری از زندانیان پیشین، تجربه خود را از استفاده بیرویه و بدون نظارت داروهای اعصاب در میان زندانیان روایت کنند.
درخواست آمریکا برای آزادی دو خبرنگار: وزارت خارجه آمریکا در توییتی خواستار آزادی نیلوفر حامدی و الهه محمدی شد. در این بیانیه آمده بود: «برخورد تند مقامات با این دو زن، صرفا بیانگر میزان هراس رهبری ایران از روزنامهنگارانی است که تخلفاتش را افشا میسازند.»
درخواست دادگاه علنی برای الهه محمدی و نیلوفر حامدی: انجمن صنفی روزنامهنگاران استان تهران در اطلاعیهای خواستار «محاکمه عادلانه و علنی» الهه محمدی و نیلوفر حامدی، دو روزنامهنگار زندانی، شد و بسیاری دیگر از شهروندان در رسانههای اجتماعی هم این خواسته را مطرح کردند. اما در نهایت دادگاه آنان به صورت غیرعلنی به ریاست ابوالقاسم صلواتی برگزار شد.
الهه محمدی و نیلوفر حامدی، خبرنگاران روزنامههای شرق و هممیهن، پس از انتشار گزارشهایی درباره مرگ مهسا امینی از پاییز ۱۴۰۱ زندانی هستند. آنها فقط چند روز پیش از دادگاه توانستند برای اولین بار با وکلای خود ملاقات کنند.
به نوشته همسر نیلوفر حامدی، او در دادگاه تمام اتهامها را رد کرد و گفت: «به عنوان یک خبرنگار، وظایف خود را در چارچوب قانون انجام داده است.»
در واکنش به برگزاری دادگاه، سازمان گزارشگران بدون مرز با انتشار بیانیهای، آن را «نمایشی» خواند و «تنها هدف آن را مشروع کردن آزار و اذیت این دو خبرنگار» اعلام کرد.
خشونت جنسی علیه روزنامهنگاران زن: نیوشا صارمی، روزنامهنگار و مجری برنامه تیتر اول در تلویزیون ایراناینترنشنال، سوم خردادماه در توییتی نوشت فقط در دو روز «دهها پیام و کامنت جنسی و جنسیتی» مانند «تهدید به تجاوز تا فحشهای رکیک جنسی» دریافت کرده است. چند روزنامهنگار زن دیگر نیز با انتشار تهدیدها و فحشهای جنسی و جنسیتی از «موجِ تازه حمله به روزنامهنگاران زن» خبر دادند.
این اول بار نیست که روزنامهنگاران زن درباره پیامهام تهدیدآمیز و فحشهای جنسی مینویسند. براساس گزارش یونسکو که اردیبهشتماه ۱۴۰۰ منتشر شد، حملات آنلاین علیه خبرنگاران زنان در سراسر دنیا افزایش یافته است. سازمان حقوق بشری آرتیکل ۱۹ و کمیته دفاع از روزنامهنگاران نیز مهرماه ۱۴۰۰ از افزایش آزار جنسی خبرنگاران زن ایرانی خبر داد.
ابزارها و راهکارهایی برای حمایت از خبرنگاران زن وجود دارد که برای خواندن آنها میتوانید به این صفحه و وبسایت دیدبان آزار مراجعه کنید.
خبرهای دستوری در رسانهها: قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، مهر ماه ۱۴۰۰ تصویب شد، اما به نظر میرسد که دولت از پوشش رسانهای آن خرسند نبوده چرا که از رسانهها خواسته تا «اقدامات رسانهای مناسب را در دستور کار» قرار دهند.
سمیرا هاشمی، روزنامهنگار، با انتشار تصویری از این نامه در توییتر خود نوشته است: «ممنون که برامون مشخص میکنید درباره چی باید بنویسیم. اگر متنش رو هم بفرستید ما همون رو کپی میکنیم و چاپ.»
هک وبسایت ریاست جمهوری: هشتم خرداد، وبسایت ریاستجمهوری برای دقایقی از دسترس خارج شد و همزمان گروه «قیام تا سرنگونی» مدعی شد وبسایت ریاستجمهوری را هک کرده است. این گروه همچنین اسناد و مطالبی را به عنوان اطلاعات محرمانه هکشده از سرورهای سایت ریاستجمهوری در کانال تلگرامی خود منتشر کرد.
دولت اما این موضوع را رد و مدیرکل روابط عمومی ریاستجمهوری اعلام کرد به منظور ارتقای امنیت نسخه جدید، وبسایت به طور موقت از دسترس خارج شد. در چند ماه گذشته هکرهای بسیاری مدعی شدهاند اسناد و مدارک زیادی را از نهادهای حکومتی ایران به دستآوردهاند که به تدریج منتشر میکنند.
کتک زدن خبرنگار ایلنا: خبرگزاری کار ایران، ایلنا، از ضرب و شتم امید مهرآور، خبرنگار خود به دست محافظان حسن خمینی، نوه بنیانگذار جمهوری اسلامی خبر داد.
به نوشته ایلنا، آقای مهرآور سعی داشت از محمد خاتمی و حسن خمینی عکس بگیرد که با «برخورد تند» محافظان مواجه شد و در آسانسور ویآیپی موسسه اطلاعات به او توهین کردند و کتکش زدند.
میلاد علوی، روزنامهنگار با انتشار این خبر، آن را نمایی از جایگاه خبرنگار در ایران توصیف کرد. حسن خمینی بعد از این برخورد نامهای سرگشاده به خبرنگار ایلنا نوشت و از او عذرخواهی کرد.
«ربودن» یک خبرنگار: فاطمه شیخ علیزاده، روزنامهنگار خبرگزاری آنا، خبر داد «سه زورگیر» رحمت رمضانی، خبرنگار فرهنگی این خبرگزاری را به قصد «سرقت» ربودند. به نوشته او، این افراد، آقای رمضانی را با چاقو مجروح و سپس رهایش کردند. اطلاعات بیشتری در این باره منتشر نشده است.
برکناری سردبیر فرهنگی ایسنا: علیرضا بهرامی، شاعر و سردبیر فرهنگ و هنر ایسنا پس از ۲۳ سال برکنار شد. این خبر کوتاه، واکنشهای زیادی را میان روزنامهنگاران برانگیخت و بسیاری با ابراز تاسف از این موضوع، آن را «شوک رسانهای» توصیف کردند. در یک سال گذشته در راستای «همسویی با سیاستهای دولت ابراهیم رئیسی» ایسنا شاهد تغییر دو مدیرعامل بوده است.
حرفهای واکنشبرانگیز محمد قوچانی: محمد قوچانی، روزنامهنگار نشریههای اصلاحطلب، در در مراسم بزرگداشت بازگشت مجلات همشهری گفت «همه جا سانسور هست؛ در کشور ما بدسلیقگی هست. آمریکاییهای و اروپاییها سعی میکنند پیچیدهتر و زبلتر این کار را بکنند... همین بیبیسی چون از اردوغان خوشش نمیآید یک خبر از او پخش نکرد... ما باید بلد باشیم چطور حرف بزنیم». این سخنان آقای قوچانی با واکنشهای بسیاری مواجه شد که او را به خاطر گفتن این حرفها و تقلیل سانسور و سرکوب رسانه به «بدسلیقگی» سرزنش میکردند. کاربران مثالهای زیادی را یادآوری کردند از جمله زندانی بودن الهه محمدی و نیلوفر حامدی.
روایت نازیلا معروفیان از برخوردهای «توهینآمیز»: نازیلا معروفیان، خبرنگاری که بعد از مصاحبه با پدر ژینا (مهسا) امینی مدتی بازداشت شد، در ماههای گذشته، روایتهای متعددی از توهینها و آزار و اذیت خود منتشر کرده است.
او نوشت: «یگان ویژه تو تئاترشهر به من گفت این چه سر و وضعیه البته چون جندهای اینطوری لباس میپوشی.» همچنین خانم معروفیان گفت: «البته ازم فیلمم گرفت تعجب نکنید فردا تو صداوسیما بذارن البته به علاوه خودم با صورتی کبود شده و پشیمان!!!»
او چند روز بعد در توییتی دیگر گفت: «بعد از زندان دو رویه در مورد من صورت گرفت. یک تهدیدهای پیاپی توسط بازجوم و طرد شدن و اجازه کار ندادن در تحریریهها. همه اینها بخاطر اینکه من فقط یک منتقد معترضم. همه اینها برای اینکه انسان رو خورد کنن و یا به مرز خودکشی برسی یا یا دیگه بِبُری از مملکت و فراریت بدن.»
ممنوعیت پوشش خبری خودکشی بر اثر فقر: این موضوع را حساب ۱۵۰۰+ تصویر در توییتر خود اعلام کرد و از «دستور جمهوری اسلامی به رسانههای داخلی» در این باره خبر داد.
بازداشت سه خبرنگار در مشهد: جمعه، ۲۶ خرداد رسانهها خبر دادند که سه خبرنگار روزنامه قدس به همراه تعدادی از مردم روستای فیانی شاندیز در یک تجمع اعتراضی علیه تصرف زمین بازداشت شدهاند. شهرآرانیوز، دلیل بازداشت هادی ذالکی، معاون سردبیر روزنامه قدس؛ وحید بیات، عکاس و حسین حسنپور، خبرنگار روزنامه قدس را «حضور در تجمع غیرقانونی» عنوان کرد. اما روزنامه قدس با دفاع از آنها گفت فقط برای شنیدن صحبتهای مردم و اطلاعرسانی به روستای فیانی رفته بودند. سه خبرنگار به فاصله یک و دو روز بعد از بازداشت آزاد شدند.
آواتودی در رشتهتوییتی از «افشاگری درباره اعتراض و تظاهرات مردم طرقبه شاندیز علیه باند مخوف امنیتیـقضایی زمینخواران دادگستری خراسان رضوی» نوشت و مدعی شد تجمع روز جمعه با حمایت اصولگرایان تهران و خراسان بوده است.
گزارش سالانه رویترز:موسسه تحقیقات روزنامهنگاری رویترز در گزارش سال ۲۰۲۳ خبرهای دیجیتال، نکتههای مهمی مطرح کرده است. براساس این گزارش، در بسیاری از کشورها، اعتماد مخاطبان به اخبار بازهم کاهش یافته است. با اینحال، رسانههای صاحب نام همچنان از اعتماد بالای مخاطبان خود برخوردارند. در این گزارش همچنین آمده است که بسیاری از آدمها از پیگیری اخبار اجتناب میکنند و اکثر آنها خواستار رویکرد متفاوتی در میان روزنامهنگاران هستند؛ مثلا بهجای بررسی مشکلات، راهکارها را هم مطرح کنند.
«دستکاری و سرقت هنری» روزنامه همشهری: روزنامه همشهری در گزارشی با عنوان «رسوایی جادوگر» کاریکاتور قدیمی علی کریمی را بدون اجازه و با وجود مخالفت طراح آن، با تغییراتی در روزنامه منتشر کرد. این موضوع باعث اعتراض آرش فروغی، کاریکاتوریست و صاحب اثر شد. او در صفحه اینستاگرامش نوشت درخواست همشهری برای طراحی کاریکاتوری از علی کریمی با ژست یک سارق پول را بلافاصله رد کرده اما این روزنامه، بدون توجه به مالکیت هنری، یک کاریکاتور قدیمی از علی کریمی مربوط به سال ۱۳۹۲ را بدون اجازۀ او تغییر داده و منتشر کرده است.
آرش فروغی نوشته است که به عنوان یک هنرمند مستقل و مالک اثر از روزنامه همشهری شکایت خواهد کرد.
خداحافظی مجله گفتگو: مراد ثقفی، صاحب امتیاز و مدیر مسئول مجله «گفتگو»، روز چهارشنبه ۳۱ خرداد ۱۴۰۲ از پایان کار این مجله خبر داد.
مراد ثقفی در سال ۱۳۷۲ اولین شماره فصلنامه سیاسی و اجتماعی گفتگو را منتشر کرد و در ۳۰ سال فعالیت، نویسندگانی مانند رامین جهانبگلو، زیبا جلالی نائینی، کاوه بیات، فاطمه صادقی و محمد مالجو در آن قلم زدند.
شلیک به اهالی رسانه در گچساران: بیستم خردادماه، رسانهها در ایران گزارش دادند که فرد یا افراد نامعلومی با اسلحه ساچمهای به تعدادی از فعالان رسانهای شلیک کردهاند. براساس ویدیوی منتشره شده، جمعی از فعالان رسانهای در قهوهخانهای در شهرستان گچساران نشستهاند که به آنها شلیک میشود.
بازگشت انصافنیوز: وبسایت انصافنیوز که با شکایت یک وزارتخانه تعطیل شده بود، پس از ۴۳ روز فعالیت خود را از سر گرفت.
علیاصغر شفیعیان، صاحبامتیاز و مدیرمسئول، در دادگاه سه سال از فعالیت محروم شد. انصافنیوز سپس یکی از اعضای تحریریه را به عنوان «مدیرمسئول در سایه» معرفی کرد تا کارش را از سر بگیرد. اما این ترفند موثر نیفتاد؛ چرا که به گفته آقای شفیعیان، دادستانی کل از او خواست هیچ خبری را در انصاف نیوز منتشر نکند چون «این حکم نه تنها مدیرمسئولی که صاحبامتیازی را نیز شامل میشد.»
صاحبامتیاز و مدیرمسئول انصافنیوز در این مدت درخواست تجدیدنظر یا «اعاده دادرسی» کرد که پذیرفته شد. با لغو حکم دادگاه قبلی، این وبسایت کارش را از سر گرفت.
انصافنیوز پیش از این نیوز در سال ۱۳۹۴ به مدت هشت ماه توقیف شده بود.
فقط سه درصد کاربران فیلترشکن ندارند: براساس نظرسنجی ماهنامه پیوست، بیش از ۹۶ درصد کاربران داخل ایران از فیلترشکن استفاده میکنند. در این نظرسنجی همچنین آمده است که «استفاده از فیلترشکنهای پولی، حدود ۴ برابر بیشتر از فیلترشکنهای رایگان است.»
۶۹ درصد شرکتکنندگان اعلام کردهاند بیش از ۱۰۰ هزار تومان در ماه برای اینترنت پول میدهند. ۲۴ درصد بین ۵۰ تا ۱۰۰ هزار تومان و ۷ درصد دیگر هم کمتر از ۵۰ هزار تومان هزینه میکنند.
در گزارش ماهنامه پیوست همچنین گفتوگویی با وحید فرید، برنامهنویس و فعال حوزه تکنولوژی انجام شده و او هشدار داده که اگر اینترنت ماهوارهای در کشور فراگیر شود «اپراتورها همه ورشکسته میشوند.»
گزارش سالانه رفتار کاربران: موسسه دیتاک در گزارشی، تعداد کاربران تلگرام در سال ۱۴۰۱ را حدود ۵۸ تا ۶۱ میلیون تخمین زد. در گزارش سالانه این موسسه از رفتار کاربران ایران در شبکههای اجتماعی آمده است که پس از فیلترینگ یک شبکه اجتماعی یا کاهش سرعت اینترنت، میزان تولید و مصرف محتوا در این فضا کاهش یافته اما پس از مدت کوتاهی به روال عادی خود بازمیگردد. این موسسه، تعداد کاربران اینستاگرام را بین ۴۲ تا ۴۶ میلیون و تعداد کاربران توییتر را بین سهونیم تا چهار میلیون اعلام کرده است. با این حال بعضی از کارشناسان فناوری ارتباطات از جمله محمد رهبری، در درست بودن این اطلاعات تشکیک کردهاند.
موسسه دیتاک، شرکتی دانشبنیان و جوان معرفی شده و در حوزههایی مانند افکارسنجی، پایش رسانهها، تحقیقات بازار و پردازش دادهها فعالیت میکند.
کاهش سهم اینترنت بینالملل در برنامه هفتم توسعه: براساس برنامه هفتم توسعه که اواخر خردادماه برای بررسی راهی مجلس شد، وزارت اطلاعات مکلف است سهم ترافیک داخلی را تا ۷۰ درصد افزایش دهد که به معنای کاهش سهم اینترنت بینالملل به ۳۰ درصد است.
چندین سال است که هزینه استفاده از اینترنت داخلی نسبت به اینترنت خارجی، نیمبها محاسبه میشود و اپراتورها استفاده از پیامرسانهای بومی را نیز یک سوم پیامرسانهای خارجی محاسبه میکنند. اما در لایحه جدید قرار است قیمتها از این هم بیشتر به سود اینترنت داخلی محاسبه شوند.
هر چند که شیوه قیمتگذاری اینترنت داخلی صرفا به داخلی بودن سرور سایت محدود نمیشود، بلکه نام سایت مورد نظر هم باید در پرتال سازمان فناوری اطلاعات ایران ثبت شده باشد. همچنین در صورت استفاده از فیلترشکن، اینترنت با نرخ بینالملل محاسبه میشود. خلاصه کلام اینکه در لایحه جدید، به سازوکارهای بیشتری برای کنترل اینترنت و طبقاتی شدن آن در ایران اندیشیده شده است.
برنامه هفتم توسعه هشتم خرداد ۱۴۰۲ در دولت تصویب شد و علاوه بر موضوع اینترنت، انتقادات دیگری را نیز در رابطه با کارگران، معلولان و بازنشستگان برانگیخت.
گزارش خبرساز ماه: کودکآزاری در مرکز خیریه
محمد باقرزاده، روزنامهنگار روزنامه اعتماد در مطلبی با عنوان داغ «ماندگار» که ۲۱ خردادماه منتشر شد از آزار شدید کودکان در یک مرکز نگهداری کودکان خبر داد. این گزارش، بازتاب گستردهای در شبکههای اجتماعی و رسانههای فارسی زبان داشت و یک روز پس از آن، نویسنده خبر داد که منابع گزارش او تهدید و احضار شدهاند.
در این گزارش به نقل از یکی از مربیان پیشین موسسه خیریه زنجیره مهر ماندگار آمده است که پس از شبادارای یک کودک هفت، هشت ساله، «دستوپای این کودک با اتو سوزانده میشود و بعد هم در حمام ساختمانی قدیمی که پر از سوسک است، زندانی شده و غذایش به نان خشک و آب محدود میشود و این روند یک هفته ادامه پیدا میکند.»
روایت دست اول رویا بابایی از زندگی سخت یک خواهر و برادر معلول از دیگر گزارشهای تاثیرگذاری بود که در خبرآنلاین منتشر و بارها به اشتراک گذاشته شد.
روزنامه پیامما در گزارشی تحقیقی و افشاگرانه، از آلودگی رادیواکتیو و فلزات سنگین در رودخانه مرزی ارس و تاثیر آن بر افزایش سرطان خبر داد که تیتر یک روزنامه بود.
در روزنامه اعتماد هم بنفشه سامگیس «پس از ۶ ماه تحقیق» گزارشی از سوختبرها در ایرانشهر نوشت که شروعی چنین جذاب و دردناک داشت: «رسم بلوچ این است كه زن شوهرمرده، تا ۴ ماه و ۱۰ روز سیاهپوش و خانهنشین میشود و هیچ مردی جز پدر، برادر یا فرزند پسر، روی او را نمیبیند… سال ۱۴۰۱، ماشین ۱۷۰ سوختبَر، هنگام سوختكِشی در جادههای اطراف ایرانشهر و سرباز، منفجر شد و ۱۶۸ نفرشان کشته شدند. از این ۱۷۰ سوختبر، ۱۴۷ نفرشان زن و بچه داشتند...»
- گزارش رسانهها در اردیبهشت ۱۴۰۲: قتل مدیرمسئول، قطع آگهی
- گزارش رسانهها در فروردین ۱۴۰۲: مرگ رادیوی ۸۲ ساله