دی ماه ۱۴۰۲ فقط برای رسانه‌های پایتخت ایران ماه پرتنشی نبود، در سراسر کشور روزنامه‌نگاران بازداشت، احضار یا محاکمه شدند؛ وضعیتی که خبرنگاران افغانستانی هم مشابه آن را با طالبان تجربه کردند. در میانه این تهدیدها خبر آزادی موقت دو روزنامه‌نگار بعد از ۱۷ ماه شادی جمعی به همراه آورد؛ هرچند تهدیدهای دوباره و خط و نشان‌ها زود از راه رسید. برای عکاسی از زنان در ورزشگاه‌ها هم مقررات جدیدی دیکته شد.
در گزارش دی‌ماه به مرور وضعیت خبرنگاران فارسی‌زبان و رسانه‌ها پرداخته و گزارش خبرساز ماه را معرفی کرده‌ایم.
آزادی الهه محمدی و نیلوفر حامدی: بیست و چهارم دی‌ماه، خبرنگاران هم‌میهن و شرق پس از یک سال و پنج ماه با قرار وثیقه ۱۰ میلیارد تومانی به شکل موقت از زندان آزاد شدند. انجمن صنفی روزنامه‌نگاران استان تهران با انتقاد از وثیقه سنگین برای این دو روزنامه‌نگار، آزادی موقت آنها را به فال نیک گرفت. این انجمن در بیانیه‌اش ابراز امیدواری کرد احکام سنگین الهه محمدی و نیلوفر حامدی در دادگاه تجدید نظر شکسته شود.
همچنین علی القاصی مهر، رییس کل دادگستری تهران، اعلام کرد بر اساس ماده ۲۴۲ قانون آیین دادرسی کیفری، دادگاه مکلف بود قرار بازداشت موقت این دو روزنامه‌نگار را لغو و به قرار وثیقه تبدیل کند. براساس این ماده، مدت بازداشت متهم در جرایمی که مجازاتش مرگ نیست، نباید از یک سال بیشتر باشد.
«آنها جاسوس نبودند»: مهدی کشت‌دار، مدیرعامل خبرگزاری قوه‌قضاییه (میزان) در واکنش به آزادی نیلوفر حامدی و الهه محمدی در صفحه ایکس خود نوشت اتهام «همکاری با دول متخاصم» متفاوت از جاسوسی است و جاسوس بودن این دو نفر برای دستگاه قضایی احراز نشده است. او چند ساعت بعد در پست دیگری اعلام کرد از ابتدا هم در کیفرخواست این دو، اتهام جاسوسی درج نشده بود.
اهدای مدال شطرنج به دو روزنامه‌نگار: سارا خادم‌الشریعه، استاد بزرگ شطرنج ایران در مسابقات بلیتز اروپا نایب قهرمان شد.این مسابقه همزمان با آزادی الهه محمدی و نیلوفر حامدی برگزار شد و خانم خادم‌الشریعه مدال خود را به این دو روزنامه‌نگار اهدا کرد.
شکایت الهه محمدی از قاضی صلواتی: الهه محمدی، خبرنگار روزنامه هم‌میهن، چهارم دی‌ماه از قاضی ابوالقاسم صلواتی به دلیل «اجرا نکردن قانون» شکایت کرد. پیش‌تر نیلوفر حامدی نیز به دلیل «خودداری از آزادی‌اش در پایان یک سال بازداشت موقت» از صلواتی شکایت کرده بود.
آزادی فقط برای یک هفته: یک روز پس از آزادی نیلوفر حامدی و الهه محمدی، خبرگزاری فارس، وابسته به سپاه پاسداران، به نقل از «یک منبع آگاه» نوشت آزادی آنها برای «اقدامات درمانی» و تنها به مدت «یک هفته» است.
پرونده جدید برای الهه محمدی و نیلوفر حامدی: پس از آزادی قوه قضاییه دوباره علیه این دو روزنامه‌نگار اعلام جرم کرد. خبرگزاری میزان، پایگاه خبری قوه قضاییه، در این‌‌باره نوشت: «روز گذشته پس از آزادی موقت دو متهم امنیتی زن، تصاویری از کشف حجاب این افراد در فضای مجازی منتشر شد. در پی این اقدام ضمن اعلام جرم، پرونده جدیدی برای این متهمان در دادسرای عمومی و انقلاب تهران تشکیل شد.»
مصائب عکاسی زنان در مسابقات ورزشی: روزنامه اعتماد در گزارشی اختصاصی نوشت ناظران مسابقات ورزشی پروتکل‌هایی برای عکاسی زنان در نظر گرفته‌اند و به عکاسان زن هشداد داده‌اند اگر دست زنان یا موی‌شان بیرون بود، از آنها عکس نگیرند. به نوشته اعتماد، به عكاسان زن گوشزد شده است فدراسيون‌ها تک‌‌تک عكس‌هايی را كه می‌‌گيرند، بررسی خواهند کرد.
دو خبر متفاوت از یک دیدار رسمی: وزارت‌امور خارجه ایران اعلام کرد سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه در گفت‌وگوی تلفنی با همتای ایرانی به «اهمیت تمامیت ارضی ایران» اشاره کرده است. اما در خبر وب‌سایت رسمی وزارت خارجه روسیه به این موضوع هیچ اشاره‌ای نشد. این تفاوت در انعکاس خبر، انتقادهای بسیاری برانگیخت؛ ابوالفضل فاتح، مدیر سابق ایسنا، خواستار رویکرد «حرفه‌ای‌تر» وزارت خارجه ایران شد و از رسانه‌ها به دلیل بازنشر بدون تحقیق خبر انتقاد کرد.
قطع آگهی دولتی روزنامه جمهوری اسلامی: مسیح مهاجری، مدیرمسئول روزنامه جمهوری اسلامی، در نامه‌ای به کارکنان اعلام کرد وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، آگهی‌های دولتی این روزنامه را به دلیل مواضع انتقادی قطع کرده است. آقای مهاجری در این نامه تاکید کرد از «خواسته‌های غیرفرهنگی» وزارت ارشاد تمکین نمی‌کند.
«رسانه‌ها بی‌پناهند»: حسین انتظامی، روزنامه‌نگار و معاون مطبوعاتی دولت روحانی، خواستار حمایت قانونگذار از رسانه شد. او هیئت منصفه فعلی را به «قوه غضبیه» توصیف کرد و در شبکه ایکس نوشت: «از هیئت فعلی انتظار رواداری بیشتر می‌رود. رسانه‌ها و رسانه‌گران بی‌پناهند.»
انسان‌رسانه‌ها هم باید ثبت شوند: محمدمهدی اسماعیلی، وزیر ارشاد، گفت براساس قانون مصوب سال ۱۳۹۵، پلتفرم‌ها، انسان‌رسانه‌ها و کانال‌های بالای پنج هزار نفر باید ثبت رسمی شوند. به گفته اسماعیلی، همه امتیازات و تسهیلاتی که در اختیار کارکنان خبرگزاری‌ها، سایت‌های خبری و روزنامه‌ها قرار دارد، به انسان‌رسانه‌ها نیز تسری می‌یابد. منظور او از انسان‌رسانه، چهرههای پرطرفدار شبکه‌های اجتماعی است.
تداوم توقیف اینستاگرام چهرههای مشهور: موج توقیف حساب اینستاگرام چهرههای مشهور و کسب‌وکارهای گوناگون همچنان ادامه دارد. در تازه‌ترین دور، قوه قضاییه صفحه سحر طوسی (ورزشکار)، سمانه مطلبی (نقاش) و احسان دریادل (خواننده پاپ) را توقیف کرد. «انتشار تصاویر و محتوای مبتذل» از جمله دلایل بسته شدن صفحه‌ها اعلام شده است.
صفحه برند مشهور «زردوز» هم مسدود شد و هشتگ «حجاب اسلامی» در تنها پست این صفحه قرار گرفت. صفحه شماری از آرایشگران و صفحه حانا بیدار، خواننده و نوازنده هم در دی‌ماه مسدود شد.
بگومگوی شهردار تهران و خبرنگار صداوسیما: فیلمی از علیرضا زاکانی، شهردار تهران منتشر شده است که او را در حال بگومگو با خبرنگار صداوسیما نشان می‌دهد. شهردار تهران به خبرنگار می‌گوید: «راجع به چیزهای خوب شهر صحبت کنید. من متاسفم برای صداوسیما... صداوسیما هیچ‌وقت به مسئولیتش راجع به شهر تهران عمل نکرده و من هم تاکنون سکوت کرده‌ام.»
تبرئه مدیرمسئول فراز: علی مرادی، مدیرمسئول «فراز» از اتهام «ایجاد اختلاف میان اقشار جامعه از طریق طرح مسائل نژادی و قومی» تبرئه شد. آبان ماه امسال، در پی انتشار گزارشی با نام «آمار جرم و جنایت مهاجران افغانی و یک مغلطه‌ی بزرگ!» دادستان عمومی و انقلاب تهران با استناد به مصوبات شورای عالی امنیت ملی درباره «مدیریت فضای رسانه‌ای برای جلوگیری از ایجاد شکاف‌های مذهبی و قومی میان دو ملت ایران و افغانستان» از این روزنامه شکایت کرد. اما اعضای هیئت منصفه دادگاه‌های سیاسی و مطبوعاتی پس از شنیدن دفاعیات مدیرمسئول، او را مجرم ندانستند.
سوال و انتقاد از جشن یک روزنامه: برگزاری جشن بیست‌و‌یکمین سالگرد انتشار روزنامه «دنیای اقتصاد» بحث‌های زیادی را در رابطه با مناسبات قدرت و رسانه در فضای مجازی رقم زد. برای نمونه، علیرضا کیانپور، استاد دانشگاه و پژوهشگر حقوق اساسی این پرسش را مطرح کرد که هزینه چنین «بریز و بپاش‌هایی» چگونه و از چه محلی تامین می‌شود؟
فاش شدن نام عکاس بعد از ۱۴ سال: یلدا معیری، عکاس خبری، با انتشار عکسی مشهور از ظهر عاشورای ۸۸ نوشت: «این عکس همان زمان در تمام جهان بدون نام من منتشر شد، اما ۱۴ سال طول کشید تا بتوانم هویت عکاس را فاش کنم.»
انتشار گزارش کیفیت اینترنت در ایران: براساس دومین گزارش کیفیت اینترنت در ایران که انجمن تجارت الکترونیک تهران ۲۵ دی‌ماه منتشر کرد، اینترنت در ماه‌های گذشته «پراختلال، محدود و کند» بوده است. این گزارش می‌گوید ایران در خاموشی مطلق اینترنت رکوردار است و اینترنت بی‌کیفیت نه به دلیل مشکل در توسعه زیرساخت‌ها که «خودخواسته» و نتیجه «سیاست‌گذاری‌ها، اقدامات مدیریتی و اعمال قوانین» است.
درخواست اپراتورها برای افزایش تعرفه اینترنت: خبرگزاری مهر، دوم دی، متن نامه‌ای را منتشر کرد که در آن اپراتورهای ارائه‌دهنده اینترنت، خواستار افزایش دو برابری تعرفه‌ها برای بسته‌های بیشتر از دو گیگابایت شده‌اند. اپراتورها در این نامه که خطاب به ابراهیم رییسی نوشته شده «افزایش شدید نرخ ارز و تورم بسیار بالا» را از دلایل مطرح کردن این درخواست اعلام کرده‌اند.
افزایش ۳۰ درصدی قیمت اینترنت: به فاصله چند روز بعد از درخواست اپراتورها برای افزایش قیمت اینترنت، تعرفه اینترنت ثابت و همراه به طرز چشم‌گیری بالا رفت. براساس این مصوبه که اواخر دی ابلاغ شد، تعرفه اینترنت ثابت و همراه تا ۳۴ درصد افزایش یافت. این موضوع، انتقادهای بسیاری را در شبکه‌های اجتماعی برانگیخت و شماری از کاربران، این اقدامات را تلاش برای محدود کردن دسترسی شهروندان به اطلاعات توصیف کردند.
قطع شدن مصاحبه وزیر روی آنتن: مصاحبه عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات، با صداوسیما به دلیل کیفیت و سرعت پایین اینترنت دچار اختلال و در نهایت قطع شد. ویدیویی که از این مصاحبه در رسانه‌ها منتشر شده، از کیفیت بسیار پایین صدا و تصویر حکایت می‌کند.
دو مجری تلویزیون در راه مجلس: تایید صلاحیت محمدحسین رنجبران، مجری برنامه‌های «شناسنامه» و «دستخط» و همچنین امیرحسین ثابتی، مجری پرحاشیه برنامه «جهان‌آرا»، درکنار امیرابراهیم رسولی، مدیرمسئول سایت «نماینده»، برای حضور در انتخابات مجلس شورای اسلامی، انتقادهای فراوانی در شبکه‌ها اجتماعی برانگیخت. شماری توییت‌های «دروغین» این شخصیت‌ها در سال‌های گذشته را بازنشر کردند و شماری نیز با اشاره به منصب‌های گوناگون محمدحسین رنجبران، ماهیت انتخابات را زیر سوال بردند.
آسیب‌دیدگی شدید داور برنامه تلویزیونی: علیرضا یونچی، داور مسابقه تلویزیونی «میدون» هنگام آزمایش یکی از تولیدات برنامه دچار آسیب‌دیدگی شدید شد. در شبکه‌های اجتماعی گفته شد که کمر آقای یونچی شکسته است. اما او با رد این موضوع به ایرنا گفت کمرش صرفا دچار کوفتگی و اسپاسم عضلانی شده است.
دستمزد میلیاردی مهمانان تلویزیون: روزنامه فرهیختگان در یادداشتی خطاب به محمدرضا شهبازی، مجری پرحاشیه برنامه «سیدخندان»، بخشی از رقم‌های پرداخت شده به مهمانان برای حضور در برنامه شب یلدای تلویزیون را افشا کرد. در این یادداشت آمده است: «چند مورد از این هزینه‌ها که به گوش ما رسیده، عددهای بسیار بالایی را نشان می‌دهد و شما برای روشن‌تر شدن بحث می‌توانید زحمت اعلام بقیه را خودتان بکشید؛ آن طنزگو یک میلیارد تومان، آن آقای فوتبالیست ملی‌پوش۵۰۰ میلیون تومان، آن مربی فوتبال ۲۰۰ میلیون تومان و بازیگران طنز هم ۵۵۰ میلیون تومان.»
نکوداشت جلال رفیع: همزمان با صدمین سال تاسیس روزنامه اطلاعات، نکوداشت نیم قرن فعالیت فرهنگی‌ـ‌رسانه‌ای جلال رفیع، روزنامه‌نگار و نویسنده برگزار شد. از حاشیه‌های این مراسم، انصراف هادی خانیکی، استاد علوم ارتباطات از سخنرانی بود. او با اشاره به طولانی شدن سخنرانی‌ها گفت شنونده حرمت دارد و متن سخنرانی خود را در روزنامه اطلاعات منتشر خواهد کرد. جلال رفیع که سخنرانی‌اش را با طنز شروع کرده بود، کنایه‌هایی نیز به صداوسیما زد و گفت: «ما یک بار رفتیم تلویزیون برای مصاحبه آرشیوی. آنها مدام پخش میکنند. یک بار خواب دیدم خلق عظیمی در فضایی مثل تخت جمشید جمع شده‌اند. دست هرکس تحفه‌ای. آمده‌اند دنبال من. من که نه کوروش بودم و نه رستم، گفتم چه شده؟ گفتند این‌قدر این صداوسیما دوران زندان شما را پخش کرد که ما آمدیم بدهی تاریخی خودمان را به شما بدهیم تا بلکه بگذارید زندگی کنیم، بخندیم و نفس راحت بکشی.»
بستری شدن سردبیر مجله بخارا: علی دهباشی، سردبیر مجله بخارا، اوایل دی‌ماه جراحی شد و در میانه‌های دی‌ماه به دفتر بخارا بازگشت. آقای دهباشی به دلیل ابتلا به سرطان پانکراس جراحی شد؛ او سال‌هاست که با وجود بیماری تنفسی مجله ادبی بخارا را منتشر می‌کند. در این میان شماری از خبرنگاران بدون گرفتن تایید از خانواده، خبر اشتباه درگذشت او را منتشر کردند.
دومین و سومین نشست «حرفه؛ روزنامه‌نگار»: دومین جلسه «حرفه؛ روزنامه‌نگار» با حضور شماری از روزنامه‌نگاران و به نام علی حکمت، سردبیر روزنامه‌های «خرداد» و «فتح» برگزار شد. در این نشست بعضی از روزنامه‌نگاران از جمله بدرالسادات مفیدی، عباس عبدی، بهروز بهزادی، علی میرفتاح، داوود صفایی، کامبیز نوروزی، پوریا سوری، مهران کرمی، سرگی بارسقیان، هادی حیدری و سینا رحیم‌پور حضور داشتند.
همچنین سومین دورهمی انجمن روزنامه‌نگاران استان تهران هم درباره ماشالله شمس‌الواعظین، روزنامه‌نگار اصلاح‌طلب و مدیرمسئول روزنامه‌های توقیف‌شده «جامعه»، «توس»، «نشاط» و «عصر آزادگان» برگزار شد. مینو بدیعی، محمد بلوری، بهروز گرانپایه، سیروس علی‌نژاد، الیاس حضرتی، علی‌اکبر قاضی‌زاده، فریدون صدیقی، محمد قوچانی، کیوان مهرگان، متین غفاریان و افشین امیرشاهی، شماری از روزنامه‌نگارانی بودند که در این نشست حضور داشتند.
اعتراض به سریال «گناه فرشته»: بازنمایی روزنامه‌نگار در سریال «گناه فرشته» اعتراض بسیاری از اهالی رسانه را برانگیخت. روزنامه اعتماد در مطلبی با عنوان «با روزنامه‌نگاران شوخی هم نكنيد» نوشت که این سریال «بی‌مایه» با تیپ‌سازی شخصیتی که گریمش یادآور شمس‌الواعظین است، روزنامه‌نگاران را آدم‌هایی فرصت‌طلب نشان می‌دهد که دنبال حقیقت نیستند. هیئت مدیره انجمن صنفی روزنامه‌نگاران هم «تعرض به ساحت روزنامه‌نگاری» را نگران‌‌کننده دانست.
در میانه اعتراض‌ها، ماشالله شمس‌الواعظین خبر داد حامد عنقا، کارگردان «گناه فرشته» تماس گرفته و از او عذرخواهی کرده است. به گفته آقای شمس‌الواعظین، این کارگردان گفته «هدف من شما بودید، اما می‌خواستم نشان بدهم روزنامه‌نگاران بساز بفروش شده‌اند.»
اما در همین مجموعه یک زن خبرنگار نقش دارد که بدون در نظر گرفتن منافع اقتصادی، به دنبال کشف حقیقت و نجات یک زندانی اعدامی است.
واکنش‌ها به تیتر پرحاشیه: تیتر وب‌سایت دنیای اقتصاد با عنوان «آمریکا نسخه یمن را پیچید» با اعتراض رسانه‌ها و چهرههای نزدیک به دولت مواجه شد. روزنامه ایران نوشت: «تیتر عجیب دنیای اقتصاد به عنوان یک روزنامه اصلاح‌طلب را در خوشبینانه‌ترین حالت باید از روی نادانی برداشت کرد.» در پاسخ به این حمله‌ها، مهدی نوروزیان، سردبیر بخش آنلاین گروه رسانه‌ای دنیای اقتصاد در حساب ایکس خود نوشت: «تیتر به هیچ‌وجه مورد تایید این گروه رسانه‌ای نبوده و به محض اطلاع اصلاح شده است. به عنوان مسئول سایت بابت این تیتر عذر می‌خواهم و امیدوارم قصورم را به پای روزنامه ننویسند.»
جدال تسنیم و شانا: مرجان احمدی، خبرنگار شانا، خبرگزاری تسنیم را به کپی‌برداری و بازنشر خبرهای شانا متهم کرد. خبرگزاری تسنیم اما در متنی که برای کانال تلگرامی باشگاه روزنامه‌نگاران فرستاد، مدعی شد انتشار خبرهای شانا به اصرار و خواست روابط عمومی وزارت نفت بوده است.
۳۰ سال حضور شریعتمداری در کیهان: سوم دی‌ماه ۱۴۰۲، حضور حسین شریعتمداری در روزنامه و موسسه کیهان ۳۰ ساله شد. علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران، دوم دی‌ماه ۱۳۷۲ حسین شریعتمداری را به عنوان نماینده ولی فقیه و سرپرست موسسه کیهان منصوب کرد.
انتقاد معاون سپاه از تلویزیون: مجید بذرافکن، معاون فرهنگی و اجتماعی سپاه پاسداران گفته است «زیرساخت‌های فضای مجازی در اختیار دشمنان است، از طرفی مردم رغبت چندانی به تماشای تلویزیون ندارند.» او به بسیجیان توصیه کرده که از «فرصت» خیابان غافل نشوند و از آن برای تبلیغ استفاده کنند.
انتقاد به توییت خبرنگار صداوسیما: توییت آمنه‌‌سادات ذبیح‌پور، خبرنگار صداوسیما واکنش‌های بسیاری را برانگیخت. به گفته این خبرنگار، ایران و پاکستان برای حمله به خاک یکدیگر «با هم هماهنگ بودند.» در واکنش به این توییت، المیرا شریفی‌مقدم، مجری صداوسیما خطاب به خانم ذبیح‌پور نوشت: «عجیبه که اصلا سیاست و منافع ملی رو در نظر نمی‌گیرید!»
روزنامه فرهیختگان نیز در یادداشتی با تیتر «کاش مردم سیستان‌و‌بلوچستان توییت خانم خبرنگار را ندیده باشند» پرسید: این ژست «من خبر دارم»های فراتر از شأن و جایگاه یک خبرنگار سیاسی از کجا آمده است؟
روزنامه خراسان در نقد این توییت نوشت که می‌تواند تبعات سنگین سیاسی‌ـامنیتی داشته باشد.
«خدا را شکر» جنجالی: پس از حمله موشکی پاکستان به یک روستای مرزی در سراوان، مجری صداوسیما در پایان مصاحبه با معاون سیاسی استانداری سیستان و بلوچستان «خدا را شکر» کرد. برخی رسانه‌ها و کاربران شبکه‌های اجتماعی گفتند مجری در پاسخ به شنیدن خبر اینکه کشته‌شدگان «تبعه غیرایرانی» بودند، خدا را شکر کرده است. این برداشت باعث خشم بسیاری شد. اما در واقع فیلم اصلی مصاحبه نشان می‌دهد مجری در واکنش به اینکه «در انفجار نزدیک سراوان کسی کشته نشده» عبارت «خدا را شکر» را به کار برده است.
تماس شورای امنیت با صدا و سیما: برمک بیات، سردبیر ارشد معاونت سیاسی صداوسیما در یک برنامه تلویزیونی گفت دبیر شورای امنیت به جای توضیح در مورد حادثه انفجار کرمان، تماس‌هایی با معاون سیاسی و رییس صداوسیما داشت و می‌پرسید که چرا در حال اطلاع‌رسانی هستید؟ آقای بیات در پاسخ به مجری برنامه که پرسید «مگر می‌شود در عصر فضای مجازی، کسی چیزی را در گوشه‌ای قایم کند؟» ادامه داد: «اگر دو دهه قبل بود، شاید می‌شد.»
تغییر چشم‌گیر پوشش مجریان زن صداوسیما: کت سفید ژیلا صادقی، مجری صداوسیما روی دامن یا مانتوی سیاه و شلوارش، توجه زیادی در شبکه‌های اجتماعی برانگیخت. منتقدان در شبکه‌های اجتماعی، پوشش جدید این مجری در یک برنامه تلویزیونی را به انتخابات مرتبط دانسته‌اند. در چند برنامه دیگر هم در روزهای گذشته مجریان زن با روسری‌های رنگی و طرحدار اجرا کردند.
بازگشت کامران نجف‌زاده به تلویزیون: کامران نجف‌زاده، خبرنگار صداوسیما که هفت سال گذشته را در آمریکا سپری کرده است، به تلویزیون بازگشت. او اجرای برنامه‌ای به نام «برمودا» در شبکه نسیم را برعهده دارد.
سوال مجری تلویزیون درباره سلاح هسته‌ای: سوال مجری تلویزیون از رییس سازمان انرژی اتمی واکنش‌برانگیز شد. او پرسید: «با توجه به جنگ غزه و تهدیدهای مکرر اسرائیل، زمان آن نرسیده که ایران سلاح اتمی داشته باشد یا آزمایش اتمی انجام دهد؟»
رئیس سازمان انرژی اتمی در پاسخ گفت داشتن سلاح کشتار جمعی هرگز در دکترین دفاعی ایران جایگاه نداشته و ندارد.
۱۵ سالگی تلویزیون فارسی بی‌بی‌سی: این شبکه خبری به مناسبت ۱۵ سالگی فعالیت خود، نگاهی به تاریخچه تلویزیون فارسی بی‌بی‌سی، چالش‌ها و مسیر پیش‌روی خود انداخت. تیم آفورد، رییس تلویزیون‌های فارسی و عربی در این ویژه برنامه گفت شمار مخاطبان تلویزیون فارسی بی‌بی‌سی در حال افزایش است.
۳۱ ژانویه آخرین روز «من و تو»: شبکه تلویزیونی من و تو در لندن اعلام کرد ۳۱ ژانویه ۲۰۲۴ آخرین روز پخش این تلویزیون فارسی زبان است. در اعلامیه این شبکه با اشاره به نداشتن «بودجه لازم و مستمر برای ادامه کار» آمده است: «پایان فعالیت من و تو، نتیجه چالش‌های موجود برای رسانه‌های فارسی زبان و تلویزیون به شیوه سنتی آن است.»
محکومیت، محدودیت، ممنوعیت
ایران رکورددار حبس طولانی خبرنگاران زن: براساس گزارش سالانه سازمان گزارشگران بدون مرز، ایران در کنار بلاروس و بروندی، در احکام صادر شده برای روزنامه‌نگاران زن در سال ۲۰۲۳ رکورد شکست. سازمان گزارشگران بدون مرز می‌نویسد که روزنامه‌نگاران زن در ایران تحت آزار و اذیت وحشتناکی قرار دارند و از حکم‌های ۱۲ و ۱۳ سال الهه محمدی و نیلوفر حامدی یاد می‌کند. این گزارش همچنین می‌گوید حبس و بازداشت در ایران به امری عادی بدل شده است. ایران همچنین در این گزارش در رتبه چهارم بزرگترین زندان‌ها برای روزنامه‌نگاران قرار گرفته است.
انتقاد انجمن صنفی روزنامه‌نگاران تهران از احضار خبرنگاران: انجمن صنفی روزنامه‌نگاران استان تهران در اعتراض به احضار خبرنگاران «منتقد به هر بهانه‌ای» از دستگاه قضایی خواست در برابر روزنامه‌نگاران، خویشتن‌داری کند.
مجرم اعلام شدن روزنامه اعتماد: هیئت منصفه دادگاه‌های سیاسی و مطبوعاتی، بهروز بهزادی، مدیرمسئول اعتماد را در اتهام «نشر اکاذیب و چاپ و انتشار اسناد رسمی و محرمانه» مجرم شناخت. دادستانی تهران آذرماه ۱۴۰۲ و ساعاتی پس از انتشار گزارش «پشت پروژه حجاب‌بان‌ها» علیه روزنامه اعتماد اعلام جرم کرده بود.
محکومیت روزنامه شرق: مهدی رحمانیان، مدیرمسئول روزنامه شرق، به اتهام «نشر مطالب خلاف واقع» در ارتباط با آزمون سراسری کنکور مجرم شناخته شد. آقای رحمانیان در دفاعیات خود اتهامات را نپذیرفت و آن را عجیب دانست. گزارش «همه حیران ماجرای کنکور» که بهمن ماه ۱۴۰۱ در شرق منتشر شد، شکایت سازمان سنجش را در پی داشت.
مجرم شناخته شدن روزنامه کارون: منصور قنواتی، مدیرمسئول روزنامه کارون، به دلیل شکایت اداره کل اطلاعات خوزستان با اتهام «نشر مطالب خلاف واقع و شایعات» مجرم شناخته شد. به گفته سخنگوی هیئت منصفه دادگاه‌های سیاسی و مطبوعاتی، اعضای هیئت منصفه، برخی تیترها و مطالب روزنامه کارون در جریان اعتراضات «زن زندگی آزادی» را «تحریک‌کننده»، «بحران‌افزا» و «آرامش‌زدا» توصیف کردند.
تذکر به ماهنامه برای «صیغه»: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای انتشار گزارشی با عنوان «صیغه ساعتی ۴۰۰ هزار تومان» به ماهنامه «میدان آزادی» تذکر داد. در بخشی از این گزارش آمده است: «برای دولت و حکومت اهمیتی ندارد چه افرادی این وسط نفع می‌برند؟ اگر اجاره خانه خالی ساعتی از طریق برخی پلتفرم‌ها ایراد خاصی ندارد چرا بر هتل‌ها سخت می‌گیرید؟»
شعرخوانی سعیده شفیعی از زندان: سعیده شفیعی، روزنامه‌نگار اقتصادی در تماسی تلفنی از زندان، شعری از شمس لنگرودی را خواند. خانم شفیعی ۲۸ آبان‌ماه برای اجرای حکم سه سال و نیم حبس به زندان اوین رفت.
ممنوعیت تماس تلفنی چند روزنامه‌نگار زن: ایران جلیلی، مادر نسیم سلطان‌بیگی، یکی از زندانیان بند زنان نهم دی‌ماه در شبکه ایکس خبر داد دخترش و ۱۲ نفر از هم‌بندی‌هایش به دلیل حرکت اعتراضی هنگام بازدید مقام‌های قضایی به مدت یک ماه از تماس تلفنی محروم شده‌اند. براساس گزارش‌ها، شماری از زندانیان زن هنگام بازدید دادستان تهران و دیگر مقام‌های قضایی، به نحوه رسیدگیِ پرونده‌ها و صدور حکم‌های اعدام اعتراض کردند، سرود خواندند و شعار دادند.
بازداشت و آزادی یک خبرنگار در اردبیل: سینا بندعلیزاده، خبرنگار ساکن اردبیل، ۲۵ دی‌ماه بازداشت شد. گفته شد که بازداشت او به دلیل استفاده از عبارت «بیضه‌الاسلام» در انتقاد از شرایط کشور بوده است. آقای بندعلیزاده، دو روز بعد به قید وثیقه آزاد شد.
بازداشت یک روزنامه‌نگار در مشکین‌شهر: ابراهیم رشیدی، خبرنگار ساکن مشکین‌شهر، دهم دی‌ماه بازداشت شد. براساس گزارش‌ها، اتهام این خبرنگار «تبلیغ علیه نظام و نشر اکاذیب» عنوان و بازداشت او نیز تا پایان بهمن‌ماه تمدید شده است.
یک سال حبس برای روزنامه‌نگار ساکن هرمزگان: مهرداد درواع، خبرنگار ساکن استان هرمزگان، به یک سال زندان محکوم شد. اتهام‌های او که در جریان جنبش زن زندگی آزادی بازداشت شده بود، «اهانت به رهبری و تبلیغ علیه نظام» عنوان شده است.
بازداشت یک خبرنگار در بندر عباس: حسن عباسی، روزنامه‌نگار، ۱۲ دی در بندرعباس بازداشت شد. به گزارش حقوق بشر در ایران، او بارها به اداره اطلاعات بندرعباس احضار شده بود، اما احضارها را غیرقانونی دانسته و مراجعه نکرده بود. گفته شده دلیل بازداشت این خبرنگار انتشار نامه دستمزد ۶۰ میلیونی شهردار به یک مداح بوده است.
صدور کیفرخواست برای یک روزنامه‌نگار در زاهدان: فرشید عابدی، مدیرمسئول پایگاه خبری دیار عیار، از صدور کیفرخواست علیه خود خبر داد. به گفته آقای عابدی، بنیاد شهید از او به اتهام نشر اکاذیب و تشویش اذهان عمومی شکایت کرده است.
ارجاع پرونده مریم شکرانی به دادگاه مطبوعات: مریم شکرانی، روزنامه‌نگار حوزه اقتصاد روزنامه شرق، خبر داد همچنان درگیر پرونده‌ای است که در ارتباط با مرگ آرمیتا گراوند برایش تشکیل شده است. او در ماه‌های گذشته با دو اتهام تبلیغ علیه نظام و نشر اکاذیب روبرو بوده و به قید کفالت آزاد است. به گفته خانم شکرانی، پرونده‌اش دوم دی‌ماه، به دادگاه مطبوعات ارسال شد و او منتظر دادگاه جدید است.
نامه الیاس حضرتی درباره یکی از خبرنگارانش: پس از اعلام حکم سارا معصومی، روزنامه‌نگار، صاحب امتیاز روزنامه اعتماد، الیاس حضرتی، به رییس دستگاه قضا نامه نوشت و از او خواست که با «تدبیر و خردورزی، جلوی غربت پیشگامان آگاهی و‌عاملان واقعی فریضه امر به معروف و نهی از منکر را بگیرد.» خانم معصومی به شش ماه حبس و دو سال ممنوعیت از کار روزنامه‌نگاری محکوم شده است.
«روزنامه‌ها از فساد چای دبش ننویسند»: عباس عبدی، روزنامه‌نگار اصلاح‌طلب در حساب ایکس خود با نقل سخنان حسین مرعشی، دبیرکل حزب کارگزاران از ممنوعیت خبررسانی درباره فساد چای دبش خبر داد. آقای عبدی نوشت: «حسین مرعشی: چرا شورای‌عالی امنیت ملی از روزنامه‌ها خواسته درباره تخلف چای دبش چیزی ننویسند؟» پیش از این، روزنامه کیهان از اطلاع‌رسانی درباره فساد چای دبش انتقاد کرده بود.
تهدیدها و بازداشت‌های انفجار کرمان
دستور برخورد با «حرمت‌شکنان»: پس از انفجارهای کرمان، دادستان کل ایران دستور داد با آن دسته از افرادی که « با تولید، انتشار و بازنشر محتوای کذب» امنیت روانی جامعه را برهم زد‌ه‌اند، «برخورد قاطع» می‌شود.
توقیف ۵۰۰ وب‌سایت: پس از انفجارهای کرمان معاون اجتماعی پلیس فتا خبر داد در یک «طرح ضربتی» بیش از ۵۰۰ وب‌سایت حاوی محتوای «توهین‌آمیز» در ارتباط با انفجارهای کرمان توقیف و پایش شدند.
احضار هفت چهره مشهور: سه روز پس از انفجارهای کرمان، خبرگزاری فارس، نزدیک به سپاه پاسداران، از احضار و اعلام جرم دادستانی تهرانی علیه هفت چهره مشهور فضای مجازی خبر داد. به نوشته فارس، صادق زیباکلام و عده‌ای دیگر به دلیل «اظهارات خلاف اخلاق و قانون» به دادسرای فرهنگ و رسانه احضار شدند.
بازداشت یک نفر در یزد: دادسرای عمومی و انقلاب یزد اعلام کرد شخصی را به اتهام انتشار پیام «توهین‌آمیز» در شبکه ایکس بازداشت کرده است. پس از انفجارهای کرمان، این شخص با نام کاربری «یک عدد زاده آسیا» پستی در انتقاد از قاسم سلیمانی منتشر کرده بود.
بازداشت کاربران فضای مجازی در کرمان: رییس پلیس فتای کرمان ۲۳ دی‌ماه اعلام کرد شماری از کابران فضای مجازی که «محتواهای توهین‌آمیز و همسو با دشمن» منتشر می‌کردند، بازداشت شدند. به گفته این مقام پلیس، ۵۸ تارنما در ارتباط با انفجارهای کرمان مسدود شدند و ۴۸ پرونده نیز تشکیل شده است.
پرونده قضایی برای ۸۰ نفر در اصفهان: روابط عمومی دادگستری استان اصفهان ۳۰ دی‌ماه اعلام کرد ۸۰ نفر از کسانی که در شبکه‌های اجتماعی «خبرهای کذب و محتوای توهین‌آمیز» درباره کشته‌شدگان انفجارهای کرمان و سردار سلیمانی منتشر کردند، شناسایی شدند و به زودی محاکمه می‌شوند.
ممنوعیت عکسبرداری از انفجار: مهدی کاربخش راوری، عکاس خبرگزاری مهری، در ایکس نوشت پس از انفجار در مراسم قاسم سلیمانی، به او اجازه ندادند عکاسی از مراسم را ادامه دهد. به گفته او، بعد از گرفتن چند فریم، می‌خواستند دوربین را از او بگیرند. آقای راوری پرسیده: «جایگاه عکاسی خبری فقط واسه عکس گرفتن از مسئولین است؟»
مرگ دانش‌آموز خبرنگار: آیدا قاسمی، دانش‌آموز کلاس پنجم دبستان و خبرنگار خبرگزاری پانا، در انفجارهای کرمان کشته شد.
رسانه‌های افغانستان
«غارت» تلویزیون مجلس سنا به دست طالبان: روزنامه ۸صبح خبر داد طالبان در روزهای نخست سلطه بر افغانستان، وسایل و تجهیزات تلویزیون مجلس سنای شورای ملی پیشین را غارت کرده‌اند. براساس این گزارش، ساختمان تلویزیون سنا در حال حاضر به خوابگاه و مدرسه جنگ‌جویان مرتبط با وزارت دفاع طالبان تبدیل شده است.
وضعیت نامعلوم خبرنگاران تبعیدی: سازمان حمایت از خبرنگاران افغانستان در گزارش سالانه اعلام کرد خبرنگاران تبعیدی افغانستان در پاکستان و ایران با تهدیدهایی همچون اخراج، تحقیر، مشکلات اقتصادی و فشارهای شدید روانی روبرو هستند.
خطرناک‌ترین کشور برای روزنامه‌نگاران: براساس گزارش سالانه گزارشگران بدون مرز، افغانستان در کنار روسیه و ویتنام خطرناک‌ترین کشورهای جهان برای خبرنگاران هستند. این گزارش می‌گوید اتهام‌های جاسوسی بارها علیه روزنامه‌نگاران در افغانستان به کار رفته است. در واکنش به این گزارش، سخنگوی طالبان گفت شماری از رسانه‌ها را صرفا «تنبیه» کرده‌ایم.
۱۶۸ مورد نقض حقوق خبرنگاران: مرکز خبرنگاران افغانستان می‌گوید در سال گذشته میلادی، ۱۶۸ مورد نقض حقوق خبرنگاران را در افغانستان ثبت کرده است. این گزارش همچنین هشدار می‌دهد اعمال فشار بر رسانه‌ها و خبرنگاران، خودسانسوری را شدید کرده است.
درخواست لغو ممنوعیت صدای زن: با گذشت پنج ماه از ممنوعیت پخش صدای زنان در رسانه‌های ولایت هلمند، مرکز خبرنگاران افغانستان از طالبان خواست این دستورالعمل «به شدت تبعیض‌آمیز» را لغو کند. مردادماه ۱۴۰۲، مقام‌های محلی هلمند، نشر هر نوع برنامه مستقیم و غیرمستقیم با صدای زن را ممنوع اعلام کرد.
تولد یک رادیو در لوگر: طالبان، یک ایستگاه رادیویی به نام «رادیو عینک» را در ولایت لوگر تاسیس کرد. به گزارش «اطلاعات روز»، سخنگوی طالبان در مراسم آغاز کار این رادیو از رسانه‌ها خواست در چارچوب شریعت و مطابق خط مشی امارت اسلامی (طالبان) فعالیت کنند.
قانون جدید رسانه بر اساس قوانین اسلام: ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان، از نهایی شدن قانون رسانه‌ها خبر داد و گفت متن آن برای بررسی به رهبر طالبان فرستاده شده است. به گفته آقای مجاهد، قانون جدید رسانه از زاویه احکام و قوانین اسلامی اصلاح شده است.
دیدار سرپرست وزارت خارجه طالبان با خبرنگاران ایرانی: شماری از مسئولان رسانه‌ها و خبرنگاران ایرانی با امیرخان متقی، سرپرست وزارت خارجه طالبان، در کابل دیدار کردند. براساس گزارشی که خبرگزاری فارس از این دیدار منتشر کرده، مسئولان رسانه‌ها و خبرنگاران ایرانی در این دیدار گفته‌اند از وضعیت و تحولات واقعی افغانستان، برداشت مثبتی داشته‌اند.
بازداشت و آزادی مسئول یک رادیوی خصوصی: عبدالسلام صمیم، مسئول رادیو صدای عدالت در غور به‌دلیل انتشار پیام‌های دفتر سازمان ملل در کابل در صفحه فیسبوک رادیو، یک شبانه‌روز زندانی شد. به گزارش روزنامه ۸صبح، این پیام‌ها که حالا حذف شده‌اند، بر سیستم تعلیم و تربیت عادلانه و فراگیر برای پسران و دختران تاکید داشتند.
ممنوعیت پوشش خبری نمایشگاه هنری یونیسف: مقام‌های طالبان در بلخ مانع ورود خبرنگاران به یک نمایشگاه هنری شدند. نمایشگاه آثار هنری دختران و پسران نوجوان با همکاری یونیسف برگزار شد. به نوشته ۸صبح، برنامه‌های خبری در بلخ به دور از چشم رسانه‌ها برگزار می‌شود و گروه طالبان، اطلاعات را مطابق میل خود منتشر می‌کند.
تعطیل یک رادیوی محلی: به گزارش مرکز خبرنگاران افغانستان، نیروهای طالبان در ولایت خوست، ۲۶ دی‌ماه، به ساختمان دفتر رادیوی محلی «نن» یورش بردند و فعالیت آن را متوقف کردند. طالبان اعلام کرده که مالک رادیو، کرایه ساختمان را پرداخت نکرده است.
بازداشت و آزادی دو خبرنگار در کابل: احمد جواد رسولی و عبدالحق حمیدی دو خبرنگار خبرگزاری «گردش اطلاعات» ۲۸ دی‌ماه بازداشت شدند. اداره استخبارات در کابل، این دو خبرنگار را دو روز بعد بدون هیچگونه توضیحی آزاد کرد.
گزارش‌های خبرساز
گزارش میدانی زهرا معرفت، خبرنگار ایلنا از خودکشی شش کارگر شرکت پتروشیمی چوار ایلام، بازتاب گسترده‌ای در شبکه‌های اجتماعی داشت. در بخشی از این گزارش آمده است: «بومی‌های اینجا با لیسانس و فوق لیسانس و دکتری به عنوان کارگر روزمزد پیمانکاری وارد پتروشیمی می‌شوند و وقتی هم که کار پیمانکار تمام می‌شود به راحتی اخراجشان میکنند.»
نیره خادمی، خبرنگار اعتماد در «توقیف‌های سرگردان‌کننده» از ضبط خودروها با پیامک كشف حجاب نوشته است. خانم خادمی همچنین از ده حقوق‌دان درباره حدود قانونی توقیف خودرو به علت كشف حجاب پرسیده که همه این حقوقدان‌ها این عمل را «غیرقانونی» توصیف کرده‌اند.
فرشته فریادرس، خبرنگار تعادل در گزارشی تحقیقی، مافیای پشت پرده در واردات برنج را بررسی کرده است. این گزارشگر نوشت کارخانه «طبیعت» ۱۴۰۰ میلیارد دلار ارز ترجیحی دریافت کرده، اما تنها ۱۴۰ میلیارد تومان خرج خرید تجهیزات شده است و سرنوشت مابقی پول‌ها مشخص نیست.
زینب رحیمی، خبرنگار شرق در «انتخابی تلخ در گودال دشوار زندگی» از خودکشی یک محیط‌بان در گیلان گزارش داد. در بخشی از گزارش آمده است: «بدون‌شک بهزاد شوکتی درگیر مشکل مالی شدیدی بود. یکی از همکارانش می‌گوید او همیشه شرمنده زن و بچه‌‌اش می‌شد. گاهی ۲۰هزار تومان کرایه برگشت به خانه را نداشت و مجبور می‌شد از دیگران قرض بگیرد.»
در ماه گذشته، دو رسانه معتبر افغانستان هم در گزارش‌هایی به شکنجه زنان در زندان طالبان پرداختند. رسانه رخشانه در دو گزارش «برای تاریخ؛ روایت دو زن از تجربه‌‌ی تلخ در زندان طالبان، «فاحشه خطاب کرده تا سرحد مرگ شکنجه کردند»، روایت‌هایی از دو زن زندانی پیشین را منتشر کرد. روزنامه ۸صبح نیز در گزارش «زنی زیر شکنجه طالبان؛ در هنگام شلاق زدن می‌خندیدند» به نقل از زنی به نام مریم نوشت: «هرکدام‌شان ده ده شلاق می‌زد و باز خنده می‌کرد… (گریه)، وجود ما را پارچه‌پارچه و تکه‌تکه کرده‌اند.»
احسان امید، خبرنگار «اطلاعات امروز» در سلسله گزارش «سختی‌های بی‌پایان مهاجران افغانستانی در ایران» از تجربه کار و زندگی در ایران نوشت. او در آخرین بخش این گزارش فت: «تجربه زندگی روزمره شماری از مهاجران نشان می‌دهد که تعدادی از مردم محل حتی مهاجران را هم‌سطح با طالبان می‌دانند.»
